Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 487

કર્મચારી-કેશ(-)
૪૪૨
કમેપાક અધિકારી, અમલદાર
કમ-દલ(ળ), લિક ન. [સં] કર્મોને સમુહ કર્મચારી-કેશ() પું. [ સં. જર્મવારિ-જોરા(-q); ગુજ. કમ-૬૮ (દડ) પું. [સં.] કરેલાં કર્મો-દુકની સજા સમાસ] નેકરેએ એકઠું કરેલું ભંડોળ
કર્મા ફલ-દાતા વિ., [સ., ] જુઓ કર્મફલ-પ્રદાતા.' કર્મચારી તંત્ર (-તત્ર) ન. [સ. તમે વાર-તત્ર; ગુજ, સમાસ કર્મા દુર્ણ વિ. [સં.] હલકાં કામ કરનારું નાકરશાહીથી ચાલતું રાજ્ય-તંત્ર
કર્મ-દેવ ડું. [.], તા સી., પૃ. [સં, સ્ત્રી.] સત્કર્મો કર્મચારી-વર્ગ કું. [સં. વર્તવારિત્ર ગુજ. સમાસ] કામ કરીને દેવપણું પામેલો જીવાત્મા. (જેન.) કરનારાઓનું મંડળ, “પર્સોનેલ,” “સ્ટાફ’
કમદોષ છું. [સ.] કર્મ કરવામાં થયેલી ભૂલ. (૨) કર્મનાં કર્મ-ચાંઢાલ(ળ) જ કર્મચંડાલ.”
માઠાં પરિણામ. (૩) પાપ, દુષ્કર્મ કર્મ-ચિત વિ. [સં.] કરેલાં કર્મોથી એકઠું થયેલું
કર્મ-દ્વાર ન. [સં.] જુઓ કર્મ-કપાટ.” કર્મ-ચેષ્ટ વિ. સિ.] કર્મ કરવા વિશે પ્રયત્ન, પુરુષાર્થે કમ-ધર્મ-સંગ (-સોગ) . [સં.] કમે અને ધર્મને કર્મ-વેદના ઋી. [સં.] કર્મો કરવાની પ્રેરણા. (૨) ધાર્મિક મેળાપ, કર્માનુસાર પૂર્વના સંસ્કારથી બનેલું કામ કર્મ કરવાનું ફરમાવે તેવો સિદ્ધાંત
કર્માધારક વિ. [સં] ફલરૂપ બનેલું, ‘પૅસિવ' કર્મચાર છું. [સં.] જુઓ “કામ-ચેર.” [બરતરફ થયેલું કર્મધારય ૫. સિં] તપુરુષ સમાસના બંને પદ પહેલી કમે-યુત વિ. સં.] નોકરીની કામગીરીમાંથી ખસી ગયેલું, વિભકિતમાં એટલે કે પૂર્વ પદ ઉત્તર પદનું ગુણવાચક કમજ વિ. [સં.1 કર્મમાંથી જન્મેલું
વિશેષણ કે ગુણવિશેષ બતાવનારું નામ હોય તેવા કર્મ-જઠ વિ. [સં.] યજ્ઞ વગેરે સકામ વદિક કર્મો કરવામાં જ પ્રકાર. (વ્યા.) ૨ઍપર્ફે રહેનારું. (૨) (લા.) પશુ જેવું જડ
કર્મ-વંસ (વસ) ૫. સ.] કમેને વિનાશ, ધાર્મિક કમજતા સી. [સં.] કર્મ જડ હોવાપણું
કર્મો કરવાથી પૂર્વના દુકર્મોને ઊડી જતો છેદ [(જ.) કર્મ-જન્ય વિ. સ્ત્રી. સિં] કર્મથી ઉત્પન્ન થાય તેવું કમ-નક્ષત્ર ન. [સં.] જનમ-નક્ષત્રથી કુંડળીમાંનું દસમું નક્ષત્ર. કમે-જ્ઞ વિ. [સં.] કામના સ્વરૂપના ખ્યાલવાળું. (૨) કર્મી-નાશ પું. [૩] જુઓ ‘કર્મ-કવંસ.” [કર્મ-રત ધાર્મિક કર્મકાંડ વગેરેનું જાણકાર
કમનિરત વિ. [સં.] કામકાજમાં સતત મશગુલ, કામઠું, કર્મઠ વિ. [ સા ] કર્મકાંડ કરાવનાર વિદ્વાન, કર્મકાંડી. કર્મ-નિર્જરા સ્ત્રી. [સં.] કર્મબંધનને અંશથી ક્ષય. (જૈન) (૨) કર્મકાંડ કરવામાં ર...પઠું રહેતું. (૩) યજ્ઞયજ્ઞાદિ કર્મનિષ્ઠ વિ. [સ. + નિષ્ઠા, બ, વી.] કામકાજ કરવામાં કમમાં જ પરમાર્થ માનનારું. (૪) કર્મ-કુશળ, કર્મ-નિક આસ્થાવાળું. (૨) શાસ્ત્રમાં કહેલાં કર્મ કરવામાં નિષ્ઠા કર્મકતા સ્ત્રી. [૪] કર્મઠપણું [કર્મથી, કર્મ કરવાથી રાખનારું કમૅણ ક્રિ. વિ. [સ. શર્મન્ નું ત્રી. વિ., એ. ૧. રૂપ ] કર્મનિષ-તા, કર્મ-નિષ્ઠા સ્ત્રી, [] કામકાજ કરવામાં કર્મણિ વિ. સિ. નનું સા વિ., એ. ૧. રૂ૫] કર્મના આસ્થા. (૨) શાસ્ત્રમાં કહેલાં કર્મ કરવાની લગની અર્થમાં રહેલું. (ભા.)
કમ-ન્યાસ પું. (સં.] જુઓ ‘કર્મસંન્યાસ.' કમંણિ-દ્વિતીયા શ્રી. સિં] કર્મ અર્થે થતે કર્તરિ પ્રગે કમ-૫ક્ષ ૫. સિં] ફરજ તરીકે કરવાનાં કર્મ કરવાં જ બીજી વિભક્તિના પ્રાગ. (વ્યા.)
જોઇયે એવા પ્રકારના સિદ્ધાંત કમણિ-પ્રયાગ ૫. સિં.1 વાક્યમાં ક્રિયાને આધાર કમ કમપથ પું. સિં.1 જ એ “કમ-માગે.' ઉપર હોય તેવો પ્રયોગ. (વ્યા.)
કમપદાર્થ છું. [સં] ઉક્ષેપણ અવક્ષેપણ આકુંચન પ્રસાકર્માણિ-વાચ્ય વિ. ૪] કર્મ પ્રમાણે લિંગ-વચન લેનારું રણ અને ગમન એવા કર્મરૂપ પાંચ પદાર્થોમાંનો પ્રત્યેક (ક્રિયાપદ-કૃદંત). (વ્યા.)
પદાર્થ. (દાંત)
[વિધિ કર્મણિપછી સી. [ સં. ] કર્મના છઠ્ઠી વિભક્તિના અનુગ કર્મ-પદ્ધતિ સ્ત્રી. [સં] કર્મકાંડ કેવી રીતે કરવું એ પ્રકાર, સાથેને “પ્રવેગ (ચિત્રને કરનારો-ચીતરનારે' વગેરેના કર્મ-પરંપરા (-પરમ્પરા) સ્ત્રી [સં.] એક પછી એક કર્મ પ્રકારે). (વ્યા.)
કર્યો જવાં એ, વ્યાપાર કર્માણ ક સ્ત્રી. મિરા.] મનરંજન
કમ-પરક, કર્મ-પરાયણ વિ. [સં.] ફરજ બજાવે જનારું, કમય વિ. [સં.] કર્મ કરવામાં રચ્યું પઠું રહેનાર, ઉદ્યોગ, કર્મ કરવામાં સતત મચી રહેલું, કર્મ-નિરત યત્નશીલ. (૨) (લા.) કુશળ, હોશિયાર, ચાલાક
કર્મપરાયણતા સ્ત્રી. [સં] કર્મપરાયણ હેવાપણું કર્મયતા સ્ત્રી. [સં.] કર્મય હોવાપણું
કર્મ-પરિણામ ન. [સ., j] જુએ “કર્મ-કુલ.” કર્મયા સ્ત્રી. [સં.] વેતન, પગાર
કમ-પરિણમી વિ. સં., પૃ.] કર્મના પરિણામરૂપે કર્મ-તંત્ર (તત્વ) ન. [સં.] કામકાજનું આયોજન તેમજ થયેલું હોય તેવું, કર્મલથી મળેલું વ્યવસ્થા રાખનારું સંચાલન
કમ-પરિપાક છું. [સં.] જુઓ ‘કર્મ-પાક.' કમ-ત્યાગ કું. [સં] કર્મોનો ત્યાગ, સાંસારિક વ્યાવહારિક કમપંચક (પચક) ન. [સં.] નિત્ય નૈમિત્તિક કામ્ય કર્મો કરવાનું છોડી દેવું એ. (૨) કર્મ-સંન્યાસ
પ્રાયશ્ચિત્ત અને નિષિદ્ધ એવા કર્મોને પાંચ પ્રકારના કર્મ-ત્રય, કમ-ત્રિક ન. [સં] પ્રારબ્ધ સંચિત અને હવેનાં સમૂહ. વેદાંત.) એવો કમેને ત્રણ પ્રકારને સમૂહ
કર્મપાક ! સિ.] પૂર્વ જન્મનાં કર્મ ફળવાની તૈયારી,