Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 380

ઉલટ-સંદર્ભ
૩૬પ
ઉસકવું
ઊલટ-સંદર્ભ-સન્દર્ભ) ૫. જિઓ ‘ઊલટર + .] સામસામા ઉતરાવવું છે.. સ. કે. અનુસંધાનની રીતે ગ્રંથાદિ પ્રમાણની ચોકસાઈ - ઊલવું અ, જિ. [સ. ૩ટૂ-થૂ-=૩૪ -> પ્રા. ૩૪- લય થવો]
" [ઓ “ઊલટ-પાલટ'. પૂરું થઈ જવું. (૨) કમી થવું, ખૂટી જવું. (૩) મોસમનું ઊલટસૂલટ વિ. જિઓ “ઊલટુંના સાથે “સૂલટું.] ખલાસ થવું. ઉલાવું ભાવે, ક્રિ. ઉલાવવું છે, સ. કિ. ઊલટહુકમ છું. [ઓ ‘ઉલટ'+ “હુકમ'.] વિરુદ્ધ પ્રકારની ઊલસ-ખાલસ (ઊલસ્ય-ખાલસ્ય) સ્ત્રી. આળસ, પ્રમાદ આજ્ઞા
[જઓ “ઊલટ-પાલટ'. ઊલસવું આ. કે. [સં. ૩-૪ = -] ઉલ્લસિત થવું, ઊલટા-પાલટી સ્ત્રી. [ “ઊલટ-પાલટ' + ગુ. ‘ઈ’ ત. પ્ર.]. પ્રફુલિત થવું. (૨) હરખાવું. (૩) (લા.) પ્રકાશવું. ઊલઊલટાયું જુઓ “ઊલટવું'માં.
સાવું ભાવે, ક્ર. ઉલસાવવું છે., સ. કેિ. ઉલટા-સૂલટી શ્રી, જિઓ ઉલટસુલટ' + ગુ. “ઈ'ત, પ્ર.] ઊલળ-પાણે (-પાણે) ૫. જિએ “ઊલળવું' + “પાણે”.] ઊલટા-પાલટી, અવળા-સવળી, ઊંધું-ચતું
(લા.) પારકી વહોરી લીધેલી તકરાર, ઉછીને કજિયો ઊલટસૂલટું લિ. જિઓ ઊલટસૂલટ' + ગુ, “ઉ” ત, પ્ર.] ઊલળવું અ. ક્રિ [સ. ૩-૪ =૩-] ઊછળવું, કદવું.
ઊલટસૂલટ, ઊલટ-પલટ. (૨) એકબીજાની સાથે મેળ ન ખાતું (૨) ઊંધું પડવું, ઊંધું વળી જવું. (૩) ઠાંઠા બાજુ વજન ઊલટી સ્ત્રી, જિઓ “ઊલટવું'; સં. ૩qસ્ત-->પ્રા. પટ્ટ વધવાથી ગાડાની ઊધો ભાગ ઊંચો થવો. (૪).લા.) + ગુ. ઈ' ત. પ્ર.] પેટમાંથી અનાજનું ઊલટાઈને કંઠ દ્વારા હરખમાં ઊંચા ઊંચા થઈ રહેવું. ઊલળવું ભાવે, ક્રિ. બહાર આવવું એ, બકરી, વમન, એકારી, એક. (૨) ઉલાળવું છે., સ. ક્રિ. ઉલાળાવવું પુન:પ્રે., સ. ઈ. મલખમની રમતને એક દાવ
ઊલિયું ન. [ ઓ ‘જલ+ ગુ. “છયું' ત. પ્ર.] જીભની ઊલટું વિ. [સં. કારત-> પ્રા. ૩રુમ-] ઊંધું વળેલું, ઊલ-એળ ઉતારવાનું ધાતુનું કે પલાસ્ટિક વગેરે પદાર્થનું પલટો ખાઈ ગયેલું. (૨) સામી બાજુનું, બીજી તરફનું,
[લવારું વાઈસેવí.” (૩) કુદરતના કાયદા વિરુદ્ધનું. [રા ચાલવું ઊલું ન. ઘેટાનું બચ્ચું, ગિદરવું. (૨) બકરીનું બચ્ચું, બદીલું, (ઉ. પ્ર.) વિર વર્તન કરવું. -ટાનું (રૂ. પ્ર.).વિરુદ્ધ જઈને. આવકવું સ. ક્રિ. બોલવું. ઊબકાલું કર્મણિ, ક્રિ. ઉવકવવું (૨) જદું થઈને. -ટી અહલા (રૂ. )પીડા, નડતર, ટી પ્રે, સ. કિ. [તેવું. (૩) ઊલટું, અવળું. (૪) આડું આગ (વ્ય) (રૂ. પ્ર.) વિપરીત કિયા. -ટી ખેપર (રૂ. પ્ર.) ઊવટ . જ “ઉવાટ'. (૨) વિ. જ્યાં માર્ગ ન હોય વિપરીત બુદ્ધિનું.-ટી ગંગા(ગા) (ઉ.પ્ર.)વિરુદ્ધ બાજી. (૨) ઊવટર -ટથ) , [સ, ૩-વૃત્તિ >પ્રા. હવટ્ટી ગટ, અન્યાય. -ટી પટ્ટી (૨. પ્ર.) ઊંધી સમઝણ. (૨) ભેદબુદ્ધિ. પીઠી -ટી પાઘડી બાંધવી (રૂ. પ્ર.) ફરી જવું. (૨) નામુક્કર ઊવટ (૨) સ્ત્રી, આપદા. (૨) હેરાનગતી, અડચણ જવું. -રી બગલી (રૂ. પ્ર.) મગદળની એક કસરત. -ટી ઊવટ છું. [સં. ૩ વૃત્તા>પ્રા. ૩નંદૃમ-] ઊગટ, પીઠી મત (૯), -ટી સમઝ (-ઝ) (ઉ.પ્ર.) ભૂલભરેલી સમઝ. કવ . અણઘડ માણસ -ટી માર ૨૧) (રૂ. પ્ર.) પાછળનો ઘા. ટી માળા ફેરવવી ઊવટર છું. સંબંધી, નેહી માણસ (ઉ. પ્ર.) શાપ દેવો. -ટી સીધી સંભળાવવી (રૂ. પ્ર.) જીવન વિ. રાખ મેળવી ન હોય તેવું (અનાજ વગેરે કણે4) ગાળ દેવી. (૨) અપમાન કરવું. ૦ કરેલું(૨. પ્ર.) નુકસાન ઊવરવું અ. ક્રિ. [સં. ૨૩--વ >પ્રા. હવે:] બાકી રહેવું. કરવું. (૨) મુશ્કેલીમાં મૂકવું. ૦ ચાલવું (રૂ. પ્ર.) વિરુદ્ધ (૨) ચુકવણું માફ થવું. ઊવરાવું ભાવે, કેિ. ઉઘરાવવું વર્તન કરવું. ૦ પૂછવું (રૂ. પ્ર.) ઊંધો કે આડો સવાલ છે, સ. .
. ૦ સમઝવું (રૂ. પ્ર.) ખેટે અર્થ કર. ગેરસમઝ ઊવસ વિ. [સં. ૩ā] ઉજજડ કરવી. (૨) ભૂલ કરવી. - કાંટે (રૂ. પ્ર.) વજનમાં થોડું ઊવળવું અ. ક્રિ. [સં. ૩ . >પ્રા. ૩ā8-, પાછું વળવું].
છું. - જવાબ દેવે (રૂ. પ્ર) મહેણું મારવું. - વળ ઊતરી જ. (૨) સડકમાંથી પથરા-કાંકરાઓ ખસી ઘડે બાંધ (રૂ. પ્ર.) સામે દાવો ચલાવવો. - માર જવું. (૩) મટી ગયેલો રાગ ફરી થો. ઉવળાવવું છે, સ. કે. (રૂ. પ્ર.) નુકસાન].
ઊશિયું ન. દાતરડું ઊલડવું સક્રિ. ઉથલાવવું, ઊંધું વાળવું, ફેરરવું, ઉલટાવવું. ઊષ ન. [સ, પું] ખારાશ છલકાવું કર્મણિ, ક્રિ. ઉલડાવવું છે., સક્રિ.
ઊષર વિ. [સં.] ખારાશવાળું ઊલથવું અ. જિ. હિલોળે ચડવું. ઊલથાવું ભાવે, જિ. ઊષરતા સ્ત્રી. સિ.] ખારાશ ઉથાવવું છે., સ. કે.
ઊષ્મ અને એ આદિમાં છે તેવા શબ્દ એ “ઉષ્મ'થી. ઊલથાપ (-) સ્ત્રી. ભૂલથાપ, ફરેબ
ઊસ' પું, ન. [સં. ૩g>પ્રા. ૩૩, તત્સમ, ] સર્વઊલથયું જુએ “ઊલથવું માં.
સામાન્ય ક્ષાર. (૨) સાજી ખાર ઊલ પું. તમે
ઊસ પું. [૮. પ્રા. ૩ણ્ય] એસ, ઝાકળ જિાતનું ઊલ૫ ૫. ડાળીઓ અને પાંદડાંના જથ્થાવાળે વિલે ઊસટ વિ. ગજમાં બેસતું ન આવે તેવું, ભિન્ન પ્રકાર કે ઊલ પું. પગાર, વેતન
[વનસ્પતિ ઉમટવું સ, ક્રિ. ઉસડવું, એકઠું કરવું. (૨) ઉસડીને ફેંકી ઊલર-ગૂલર (ઊલરયલર) સી, એક જાતની એ નામની દેવું. (૩) બધું ખાઈ જવું. (૪) ભેળવવું. ઊલટાવું કર્મણિ, ઊલરવું અ. ક્રિ. આરામ લે. ઊલરાવું ભાવે, ક્રિ. ક્રિ. ઉસટાવવું છે, સ, જિ.