Page Text
________________
ઉપાટ
૩૧૩
ઉબારણું
અક્ષરને સાહિત્યકાલીન ગણમેળ છંદ. (પિં) [પરણેલું ઊભરે. (૨) (લા.) આવેશ, વેગ, જોશ, ઉકાણે ઉપોઢ વિ. [સં. ૩૫ + કઢ] નિકટ આવી રહેલું. (૨) ઉફાંત(૬) (ત્ય, ઘ) સ્ત્રી. તોફાન, મસ્તી. (૨) ઉડાઉપણું, ઉપઘાત . [સં. ૩ + ૩-ઘાત] આરંભ, શરૂઆત. (૨) ખર્ચાળપણું. (૩) (લા) મેટાઈ અને શ્રીમંતાઈ ને ગ્રંથમાંનાં વિજય રૂપ ઉપગ વગેરે આંતરિક બાબતનો પરિચય આડંબર. (૪) હુંપદ, મગરૂરી [ઉકાંત(૬) ભરેલું વર્તન આપ મુખબંધ, પ્રાસ્તાવિક, “ઇન્ટ્રોડકશન” (“પ્રસ્તાવનામાં ઉફાંત (-)પેટા (ત્ય-, ઘ-) ., બ. વ. [ + જુએ “વિડા.”] સંગત બહારનું પણ હોઈ શકે, “ઉપધાત” સામાન્ય રીતે ઉફાંદી, દિયું વિ. જિઓ “ઉફાંદ' + ગુ. ઈ'ઈયું તે.પ્ર.] અંદરનાને પરિચય આપે) (૩) નાટય-રચનામાં આરંભમાં ઉફાંદ કરનારું ( [મેળ, ઊલટીની ખણસ ચોક્કસ પ્રકારની પ્રસ્તાવના આપતા સુત્રધાર નટી વગેરેના ઉબકલે પૃ. જિઓ “ઉબક' + ગુ. હું સ્વાર્થે ત..] ઉબકે, સંવાદવાળા નાંદી પછી અને અંકારંભ પહેલાંને ભાગ, ઉબકાવવું જુએ “ઊબકવું’માં. (નાટય.)
ઉબગાવવું જુઓ “ઉબગવું'માં. ઉપેષણ ન. [સં. ૩ + ૩qT] ઉપવાસ
ઉબચુબાવવું, ઉબચુબાવું જુએ “ઉબબવું'માં. ઉપસથ પું. સિ. ૩૫a> પાલિ તત્સમ] ઉપવાસનું વ્રત. ઉબક્યૂબવું અ, ક્રિ. [રવા.] છેલ્લા શ્વાસ ખાવા. (૨) પાણીમાં (બૌદ્ધ.) (૨) ઉપવાસને દિવસ. (બૌદ્ધ.) (૩) ધાર્મિક બતાં ગળકાં ખાવાં. ઉબચુબાવું ભાવે, જિ. ઉબચુબોલવું આજ્ઞા પ્રમાણેનું વર્તન. (બૌદ્ધ).
., સ. ક્રિ. [ળવાને પ્રવાહી લેપ, ઉપટણ ઉફટકવું અ. જિ. [રવા.] ફડકીને જાગી જવું. ઉફડકવું ઉબટણ ન. [સં. ઉદ્વર્તન > પ્રા. ૩āટ્ટ] શરીર ઉપર ભાવે., ક્રિ. ઉફરકાવવું છે., સ. ક્રિ.
ઉબટણ ન. [જુઓ “ઉબટવું' + ગુ. “આણ” ક. પ્ર.] બટાઈ ઉકાવવું, ઉટકવું જુઓ “ઉફડકવુંમાં. [ગભરાટ ગયાની વાસ, ઊતરી ગયાની ગંધ. (૨) ફંગ વળવી એ, ઉફ પુ. [જુઓ ‘ઉફડકવું + ગુ. ઓ' ફ. પ્ર] ફડકે, ઉબાઈ જવું એ. (૩) સડી જવું એ ઉફણવવું જઓ “ઊણવું'માં.
ઉબટાવવું જુએ “ઉબટવું'માં. ઉફરકે, હું વિ. જિઓ “ફરું' + ગુ. ‘ક’–ડ વાર્થે ઉબ(મ)દિયું ન. [જુઓ “ઉબટ-મીડું + ગુ. “ઇયું” ત...] ત. પ્ર] વરસાદ પડ્યા પછી તરત સુકાઈ જાય તેવું (જમીનનું પાપડી વગેરેને માટલામાં મૂકી અને માં બંધ કરી બાફવા
[એ, હુંપણું, મગફરી પણું. (૨) એવી રીતે તૈયાર થયેલું ઊંધિયું ઉફરાટ પું. [જુઓ “ઊફરું' + ગુ. “આટ’ ત. પ્ર.] ગર્વ કરો ઉબડુબાવવું, ઉબડુબાવું જુઓ “ઉબબ૬માં. ઉફરાટ-સુફરાટ જિ.વિ. [ઓ “ઉફરાટ,” દ્વિર્ભાવ.] આગળ ઉબબવું અ. કેિ. [રવા.] પાણીમાં ડૂબતાં ગળકાં ખાવાં. પાછળ
rઉપરનું (૨) છેલા શ્વાસ લેવા. ઉબડુબાવું ભાવે., જિ. ઉબડુબાવવું ઉપરાટિયું વિ, [+ ગુ. “યું' ત. પ્ર.] ઉપર-ટપકેનું, ઉપર- પ્રે., સ. ક્રિ. ઉપર-રાં)હું વિ. [જુઓ “દીકરું' દ્વાર.] પાસાભેર રહેલું. ઉબરણું ન. [ગ્રા.] તવેથે (૨) બાજુ ઉપરવું. (૩) અવળું, ઊંધું. (૪) ઊભું. (૫) ઉબરાઉ છું. સપાટી સામે રહેલું, (૫) પરાકમુખ. (૭) અળગું, દૂર રહેવું ઉબરાવવું સ. જિ. બચતમાં રાખવું. ઉબરાવાવું કર્મણિ, ઉફરાટ પું. જિઓ ઉફરાટ’ +ગુ. ‘આ’ સ્વાર્થે ત, પ્ર.] કિ. ઉબરાવાવવું છે., સ. ક્રિ. (લા.) શત્રુ, દુશમન
ઉબરાવાવવું, ઉબરાવવું જુએ “ઉબરાવવું”માં. ઉપરાંઉં અ. ક્રિ. [જ એ “ઉફરાંટ, ના-ધા.] પાસું ફેરવવું, ઉબલક(-ખ) જુએ “ઉપલક'. બાજુ બદલવી. (૨) માં ફેરવવું. ઉફાંટાવું કર્મણિ, ફિ. ઉબસાવવું જુઓ “ઊબસવું”માં. ઉફરાંટાવવું છે.. સ. ક્રિ.
ઉબળાવવું જુઓ “ઉબળવું’માં. ઉફરાંટાવવું, ઉફરાંટાવું જુઓ “ઉફરાંટવું'માં.
ઉબળકે પું. [જુઓ “ઉબળ દ્વારા.] (લા) ઉમળકો ઉફરાંટિયું ન. જિઓ “ઉફરાંટું + ગુ. ઈયું” સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ઉબાટ પું. [જુએ “ઉબટવું'.] ઉબાવાથી થતી કંગ, ઊબ. (લા.) લખેલા કાગળની સામેની બાજુ
[૦ લાગ, ૦ ૧ળ (રૂ. પ્ર.) કંગ વળવી]. ઉપરાંટિયે પું. [ઓ “ઉફરાંટિયું'.] (લા.) ભય, બીક, ધાસ્તી ઉબાડિયું ન. ઉબડિયું, ઊંધિયું ઉફરાંદું જુઓ “ઉફરાટું'.
ઉબાડિયું જુઓ “ઊંબાડિયું'. ઉફરાટે પું. [ એ “ઉફરાટે.'] લોંચી ખાવી એ. (૨) ઉબાણ ન. અવરજવરને જાહેર રસ્તો છોડી આડે રસ્તે ફરી જવાપણું. (૩) ધ્રુજારે, કંપ. (૪) જુસે, આવેશ. જવું એ. (૨) ખેતરની હદ બતાવવા કરવામાં આવતું (૫) (લા.) પવનને ઝપાટો. (૧) વિવાહની દક્ષિણા, પડવાડ માટીના ઢગલે, બાણ. (૩) કે, વિ, આડકેટ રસ્ત, ટૂંકા ઉફળાવવું જુએ “શફળવું'માં,
આડ–રસ્તે
[(૩) વિરુદ્ધ, સામેનું ઉફંટાઈ (ઉફસ્ટાઈ) રુકી. ઉફરાંટ, હુંપદ, મગરૂરી
ઉબાન વિ[હિં.] જુઓ “ઉબાણ.' (૨) છાતીચલું, બહાદૂર. ઉકંટાઈ (ઉફડાઈ) સ્ત્રી, મેટાઈ, બડાઈ, (૨) (લા.) હલકાઈ ઉબાર છું. [જુએ “ઉબારણું".] છુટકારો, ઉદ્વાર, ઉગાર. (૨) ઉકાણ - . [જઓ ‘ઊણવું' + ગુ. ‘ઓ' ક. પ્ર.] વધારે. (૩) સિલક, (૪) ઝેરી હવા, “કાર્બોનિક ઍસિડ
ઊકળીને ઊભરવું એ. (૨) (લા.) ઊભરે, આવેશ, જેશ ગેસ'. (૫) ન. ગર્ભે. (૬) બાળક ઉકાળ, - ડું [જ ઊફળવું' + ગુ. “એ” ક. પ્ર.] ઉછાળો, ઉબારવું સ, ક્રિ. છુટકારો કરે, ઉદ્ધારવું, ઉગારવું. (૨)
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |