Page Text
________________
ઉત્ક્રમ-જ્યા-પિંડ
૨૮૭
ઉત્તરકવ-નિવાસ
વર્લ્ડ સાઈન' (ગ)
ઉત્તમાંગ ઉત્તમા 9) ન. [ + સં. મ] મસ્તક, માથું ઉત્ક્રમ-જ્યાપિ (-પિણ્ડ) . r{.] અડધા વ્યાસમાંથી ઉત્તમાંશ (ઉત્તરમીશ) પં. [સં. ] ઉચ્ચ પ્રકારનો ભાગ, ઊલટા ક્રમે ક્યા-કંડે બાદ કરતાં આવતે જ્યા-પિંડ, તત્ત્વ, સાર, (૨) ખાપરીમાં ચેતનાશયની ઉપરને ભાગ, કવર્ડ સાઇન.” (ગ.)
મેટું મગજ “સેરિભ્રમ' (ચ. ન.). ઉજમણુ ન. સિં] ઊલટું જવું એ. (૨) ઉલંઘન કરવું એ. ઉત્તમોત્તમ વિ. [+ સં. ૩ત્તમ] સર્વોત્તમ, સર્વશ્રેજી, સર્વોત્કૃષ્ટ
(૩) વિકાસ તરફ જવાનું, “ લ્યુશન” (૨. વા.) ઉત્તર વિ. [સં.] વધુ ઊંચુ, ઉપરની બાજનું. (૨) પછીનું. ઉત્ક્રમણ-વાદ ૫. [સં.] જાતિવિશેષ એકદમ તેના તે (૩) ઉત્તર દિશાનું. (૪) ડાબું. (૫) પું. [સ, ન.] જવાબ,
સ્વરૂપમાં એકી સાથે સરજાયા નથી–અગાઉ પ્રચલિત એવા ખુલાસે. (૧) પું. પ્રશ્નોમાં જ જવાબ આવી રહ્યા હોય આકાર ઉપરથી ધીમે ધીમે વિકાસ પામીને બન્યા છે તે એક અર્થાલંકાર. (કાવ્ય), (૭) સી. [સં. ઉત્તરા]
અને એ પ્રયા ચાલુ જ છે એ પ્રકારને મત-સિદ્ધાંત ઉત્તર દિશા. (૮) કિ.વિ. [સં.] (સમાસમાં) પછી ઉત્ક્રમણવાદી વિ. [સે, મું.] ઉત્ક્રમણ-વાદમાં માનનારું ઉત્તર અક્ષાંશ (-અક્ષા) . [સં., સંધિ વિના] વિષુવવૃત્તથી ઉજમણીય વિ. [૪] ઊલટું થઈ શકે તેવું. (૨) વિકસી ઉત્તર દિશા તરફ હરકોઈ જગ્યાનું અંશમાં અંતર બતાવનારી આવે તેવું
રેખા. (ગે.) ઉકમ-નિષ્પત્તિ સ્ત્રી. [સં] ઊલટું પ્રમાણ, વ્યસ્ત પ્રમાણ, ઉત્તર અપભ્રંશ (-બ્રશ) પું, સ્ત્રી. [., . સંધિ વિના] અપઈ-વર્સ વેરિયેશન” (ગ.)
[(ગ) બ્રશ ભાષાભૂમિકાથી અર્વાચીન ભારતીય આર્યભાષાઓ ઉત્કમ-પ્રમાણ ન. [સં] ઊલટું પ્રમાણ, ઈવસે પ્રેપિસૅન. તરફ આવતાં એના જના સ્વરૂપ અને અપભ્રંશ વચ્ચેની ઉત્ક્રાંત (ઉત્ક્રાન્ત) વિ. [સં] ઊંચે ગયેલું. (૨) વટાવાઈ ભાષા-ભૂમિકા, પેસ્ટ-અપભ્રંશ”
ગયેલું. (૩) વટાવી ગયેલું. (૪) વિકાસને પંથે ગયેલું, ઉત્તર અવસ્થા સ્ત્રી. [સં., સંદ્ધિ વિના] ઉત્તરાવસ્થા, ઘડપણ વિકસિત થયેલું
ઉત્તર કથન ન. [સં] છેલ્લે કહેલું કથન
કથા ઉત્ક્રાંતિ (ઉક્રાતિ) સ્ત્રી. [સં.] ઉત્ક્રમણ, ઊંચે જવાપણું. ઉત્તર કથા શ્રી. સં] કવાર્તાને છેલ્લે ભાગ, પાછળની (૨) ક્રમિક વિકાસ, ખિલવણી, “હયુશન”
ઉત્તરકાલીન વિ. [સં.] પછીના સમયનું. (૨) ભવિષ્યને લગતું ઉત્ક્રાંતિ તવ (ઉક્રાન્તિ-) ન. [સં.] બધી વસ્તુઓ વિકાસના ઉત્તર-કાંઠ (-કાશ્ત) છું. [સં] વૈદિક સાહિત્યને પાછળનો સ્વભાવની છે એ પ્રકારની પરિસ્થિતિ
એવો ભાગ કે જેમાં જ્ઞાનની વાર્તા છે, જ્ઞાનકાંડ, ઉપનિષદઉcકાંતિ-વાદ (ઉક્રાન્તિ-) પું. [૩] જાઓ “ઉક્રમણ-વાદ'. સાહિત્ય (જનાં ચોદક ઉપનિષદ), વેદાંત. (૨) રામાયણઉત્ક્રાંતિવાદી (ઉત્ક્રાન્તિ) વિ. [સે, મું.] ઉત્ક્રાંતિ-વાદમાં માન- કથાના છેલે (સાત) ખંડ. (સંજ્ઞા.) નારું, “ ઈશ્યશનિસ્ટ’ (અ. બા.)
ઉત્તર-કાંતિ (ઉત્કાન્તિ) સ્ત્રી. [સ.].સૂર્યના ઉત્તર તરફ જવાના ઉત્ક્રોશ છું. [સં.] ચીસ, ચિકાર. (૨) બુમબરાડા
સમયે વિષુવવૃત્ત સાથે થતા ખૂણે. (.) ઉક્ષિપ્ત વિ. [સં.] ઊંચે કેવું. (૨) ઊંચું ઉગામેલું ઉત્તર કાંત્યંશ (કાભેંશ) છે. [+ સં. મં] ઉત્તર કાંતિરૂપ ઉલ્લે૫ . [સ.] ઊંચે ફેંકવાની ક્રિયા. (૨) ઊંચે ઉગામ- ખૂણાને અંશ વાની-ઉલાળવાની ક્રિયા
ઉત્તર-ક્રિયા શ્રી. સિં.] મરણોત્તર ધાર્મિક વિધિ, મરણોત્તર ઉક્ષેપક વિ. [સં.] ઉક્ષેપ કરનારું
૧૦-૧૧-૧૨-૧૩ મા દિવસનો શ્રાદ્ધ વિધિ અને એ નિમિત્તનું ઉક્ષેપણ ન. [સં] જુએ “ઉલ્લેપ',
ભજન, દહાડે, કારજ, ક્રિયા ઉખનક વિ. [સં.) ઇતિહાસને લગતાં ભૂરવરીય સાધનાની ઉત્તર-ગામી વિ. [સે, મું.] પાછળ જનારું, અનુગામી
ભાળ માટે જમીનનું ખોદકામ સાધનાર, એકચ્યવંટર' ઉત્તર ગુજરાત છું. [+જએ “ગુજરાત'.] સાબરકાંઠા-મહેસાણા ઉખનન ન. [સં.] ખોદવું એ, દાણ. (૨) ઇતિહાસને બનાસકાંઠા એ ત્રણ જિલ્લાઓને બનેલ ગુજરાતને ઉત્તર લગતાં ભૂસ્તરીય સાધનેની ભાળ માટેનું જમીનનું ખોદકામ, દિશાને આબુ સુધીને ભાગ. (સંજ્ઞા.) ‘એકવૅશન”
ઉત્તર-ચર વિ. [સં.] અનુવતી, પરિણામત્મક, ઉત્તરસંગ, ઉત્પાત વિ. સં.] ખોદી કાઢેલું. (૨) ઉખેડી નાખેલું કૅસિક્વન્ટ’ (રા. વિ.). ઉત્તપ્ત વિ. [સં.) ખૂબ તપી ઊઠેલું. (૨) (લા.) ગુસ્સે ઉત્તરણ ન. [સં.) તરી જવું એ, પાર ઉતરવું એ થયેલું. (૩) દુઃખી થયેલું
ઉત્તરણ-સ્થાન ન. [સં.] નદીને આરે, તડ (૨) બંદર ઉત્તમ વિ. [સં.] ઊંચી કક્ષાનું, સર્વથી ચડિયાતું, ઉત્કૃષ્ટ ઉત્તર-દક્ષિણ ક્રિ.વિ. [સં.] ઉત્તરથી લઈ દક્ષિણ સુધી ઉત્તમ-તા સ્ત્રી. [સં.] ઉત્તમપણું, શ્રેષ્ઠતા. (૨) (લા.) ભલાઈ ઉત્તરદાતા વિ. [સ, પૃ.], વક વિ. [સં.] જવાબ આપઉત્તમ પુરુષ છું. [સં.] “હું” “અમે” એ પહેલે પુરૂષ. ના, (૨) જવાબદાર, જમેદાર (વ્ય.)
[ઊંડી સમઝ ધરાવનારું ઉત્તરદાયિતા સ્ત્રી, -ત્વ ન. [સં.] જવાબદારી, જીમેદારી ઉત્તમ-પ્રજ્ઞ વિ. [સં.] ઉત્તમ પ્રજ્ઞા-બુદ્ધિ-સમઝવાળું, બહુ ઉત્તર-દાથી વિ. [સ, .] ઓ “ઉત્તર-દાતા'. ઉત્તમ-લક વિ. સિં] ઉત્તમ કીર્તિવાળું
ઉત્તરપ્રવકલીન વિ. [સં.] જે કાલમાં ઉત્તર ધ્રુવના પ્રદેશમાં ઉત્તાધિકાર . [+ સં. અધિકા૨] ઉચ્ચ પ્રકારની લાયકાત કે વસી શકે તેવું હવામાન હતું તેવા પ્રાચીન કાલનું ઉત્તમાધિકારી વિ, [સ. પું] ઉત્તમ લાયકાતવાળું
ઉત્તરધ્રુવ-નિવાસ પું. ઉત્તર ધ્રુવના પ્રદેશમાં રહેવાનું
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |