Page Text
________________
ઇદ્રનીલ
૨૬૭
ઇદ્રિય-જનિત પૂર્વે ચડાવવામાં આવતો હતો તે ધ્વજ, (૨) જની રંગ- ગુફાઓમાંથી ત્રેવીસમી ગુફાની સંજ્ઞા. (સંજ્ઞા) ભૂમિ ઉપર નાટયકૃતિ રજૂ કરવાની પૂર્વે ઉભો કરવામાં ઈદ્ર-સારથિ (ઇન્દ્ર) પૃ. [સં.] ઇદ્રનો સારધિ, માતલિ આવતે હતો તે વજ. (નાટય.)
ઇંદ્ર-સાવણિ (ઈન્દ્ર) . સિં] પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે ઇંદ્રનીલ (ઇન્દ્ર) પું. [૩] એક પ્રકારને મણિ, નીલમણિ, ચાલુ સાતમા વેતવારાહ કહપને અંતે થનારે ચૌદમે મનુ. સાત રંગની ઝાંઈવાળે હીરે. (૨) ઘેરા વાદળી રંગને (સંજ્ઞા.) હીરો
ઇંદ્ર-સુત (ઈન્દ્ર) પું. [૪] ઇદ્રના પુત્ર જયંત. (૨) મહાભારત ઇંદ્ર-પત્ની (ઈન્દ્રસ્ત્રી. [સ.] ઈંદ્રાણી, શચિ
પ્રમાણે કુંતીમાં ઇદ્રથી થયેલે મના પુત્ર અને નામને ઇંદ્ર-પણું (ઈન્દ્રની સ્ત્રી [સં.] એ નામની એક વનસ્પતિ, ત્રીજે પાંડવ ઇન્દ્રવારુણી
ઈ-સેના (ઈન્દ્ર) જી. [સ.] ઇદ્રનું સૈન્ય, દેવોની સેના ઇંદ્ર-પવિ (ઈન્દ્ર) ન. [સ., .] ઇદ્રનું આયુધ, વજ
ઈંદ્ર-સેનાની ( -) . [સં.] ઇદ્રની સેનાને પતિ--કાર્તિઈંદ્ર-પુત્ર (ઈન્દ્ર) પું. [સં.] ઇદ્રને પુત્ર, જયંત
કેય (મહાદેવ શિવને પુત્ર). દ્ર-પુરી (ઇન્દ્ર) સ્ત્રી. (સં.] વર્ગની રાજધાની, અમરાવતી, ઇંદ્ર-સ્તામ (ઈન્દ્ર-) ! [સં] અતિરાત્ર યજ્ઞના ભાગરૂપે ઇદ્રના અમરાપુરી, ઇંદ્રપુરી
માનમાં થતો એક યજ્ઞ ઈ-પુરોહિત (ઈન્દ્ર) . [] જ ‘ઇદ્રગુરુ.
ઇંદ્રાચાર્ય (ઈન્દ્રા-) છું. [ + સં. સવાર્થી “ઇદ્રગુરુ'. ઈંદ્રપુ૫, ઈદ્રપુપિકા (ઈન્દ્ર) શ્રી. [સં.] એક જંગલી ઈંદ્રાણી (ઈન્દ્રા) સ્ત્રી. [સં.] ઈદ્ર-પત્ની, રચિ. (સંજ્ઞા.) વનસ્પતિ
ઈદ્ર(ભ)ણું (ઈન્દ્રા) ન. જુઓ “ઇદ્વાણું-“ઇદ્રવારણું. પુપી (ઈન્દ્ર- સ્ત્રી. [સં] દધિ વછનાગ નામની વનસ્પતિ ઉદ્ધાનુજ (ઇદ્રા) મું. [+સં. મનુન] કયપની પત્ની અને ઈદ્ર-પ્રસ્થ (ઇન્દ્ર) ન. [સં. મહાભારતના પાંડવોની રાજધાની દિતિમાં જન્મેલા અને એના પછી જમેલો ભાઈ, વામન (આજના દિહીની દક્ષિણ દિશામાં હોવાની માન્યતા), (એ વિષ્ણુના દસ અવતારમાં પાંચમે અવવાર મનાય ખાંડવપ્રસ્થ. (સંજ્ઞા.)
છે.) (સંજ્ઞા.) ઇંદ્ર-ચવ (ઇન્દ્ર) . (સં. એ નામની એક વનસ્પતિ દ્વાપુરી (ઈન્દ્રાપુરી) સી. સ. ઇન્દ્રપુરી] એ “ઇદ્ર-પુરી'.
જેની ચપટ શિગે સેકી વણીને બચ્ચાંઓને તંદુરસ્તી માટે ઇંદ્રામણું (ઈન્દ્રા-) ન. જુઓ “ઇટાણું'-ઈદ્રવારણું'. પાવામાં આવે છે.), ઈદ્રજવ, અંદરો, કડો અને એનાં બી ઈદ્રાયુધ (ઈન્દ્રા) ન. [+સં. માયુધ 3 ઇદ્રનું હથિયાર, વ . ઈલેક (ઇન્દ્ર) પું. [સં] સ્વર્ગલોક
(૨) આકાશી વીજળી. (૩) પું. આંખની આસપાસ ઇંદ્ર-વજ (ઇન્દ્ર) સ્ત્રી. [.] અગિયાર અક્ષરને વિષ્ણુભ કાળા રંગવાળે એક જાતનો છેડાને આકાર પ્રકારને અક્ષરમેળ (ગણમેળ છંદ. (પિંગળ.)
ઈદ્રારિ (ઈન્દ્રા) . [+સ. ગરિ] દાનવ, દૈત્ય. (૨) વૃત્ર ઇંદ્ર-વધૂ (%) સી. [સં.] ઈંદ્રાણી. (૨) ચોમાસામાં થતું નામ પૌરાણિક અસુર, ઇદ્ર-શત્રુ
સ્વિર્ગ લાલ મખમલના જેવું સંવાળ જીવંડું, બરબાટી, ઈદ્રોપ ઇંદ્રાસન (ઇન્દ્રા-) ન. [ + સં. માન] ઇદ્રની રાજગાદી. (૨) છેદ્રવરણું (ઈન્દ્ર) ન. [સં. ઇંદ્રવળ + ગુ. “ઉં' ત.ક.], ઇંદ્ર- દ્રા (ઇન્દ્રા) ન. [+સં મ] વજ વણ (ઈન્દ્ર- અ. [સં.), ઈંદ્રવણું (ઇદ્ર) ન. [ + ગુ. ઈદ્રિય (ઈન્દ્રિય) સી. [ર્સ, ન.] બહારના પદાર્થોનું જ્ઞાન ' ત પ્ર.] જુએ “ઇદ્રવારણું'.
થવાનું અને કામકાજ કરવામાં કામ આવતું શરીરમાંનું ઈદ્રવંશ (ઈવૈશા) સી. [સં.] બાર અક્ષરને જગતી પ્રત્યેક અંગ-જ્ઞાનેંદ્રિય પાંચ અને કર્મેન્દ્રિય પાંચમાંની પ્રત્યેક જતિને એક અક્ષરમેળ (ગણમેળ) છંદ (ઈંદ્રવા'ના છેલ્લા (ત્વચા ચક્ષુ શ્રોવ જિહવા અને નાસિકા એ જ્ઞાનેંદ્રિય અને ગુરુ વર્ણને લઘુ કરી છેડે એક ગુરુ ઉમેરવાથી થતો.) વાણું હાથ પગ ગુદા અને લિંગ એ કમેંદ્રિય). (૨) (લા.) (પિંગળ)
જનનેંદ્રિય ચંદ્રવાણ (ઇન્દ્ર-), ઈદ્રવાણિયું, (ઇન્દ્ર), ઉદ્ધવાણું (ઇન્દ્ર), ઈદ્રિય-કર્મ (ઇન્દ્રિય-) ન. [સં.] પ્રત્યેક ઈદ્રિય તે તે કામ ઈદવારણું (ઈન્દ્ર) ન. [સં. (દ્ર-વળ-] દેખીતું જેટલું સુંદર ઇંદ્રિય-કૃત (ઇન્દ્રિય-) વિ. સ.] ઇન્દ્રિયને કારણે થયેલું, તેટલું જ કડવું એક ફળ (ઇદ્રવારણાંના વેલા ચોમાસામાં “સેસરી”
[જાણી શકાય તેવું, “સેમ્યુઅલ” જંગલ અને ગામબહારની ખુલ્લી જમીનમાં ખૂબ થાય છે. ઇંદ્રિયગમ્ય (ઈન્દ્રિય-) વિ. [સં.] ઇદ્રિયથી પામી શકાયઉત્તમ પ્રકારનું ઔષધ છે.) (૨) (લા.) કુટડું પણ દુર્થણી ઈદ્રિયગમ્યતા (ઈન્દ્રિય-) રુહી. [સં.] ઇંદ્રિયગમ્યપણું, માણસ
સેન્સિબિલિટી [શકાય તેવું, ઇદ્રિય-ગમ્ય. (૨) પ્રત્યક્ષ ઇંદ્ર-વિજય (ઈન્દ્રી મું. [સં.] ત્રેવીસ અક્ષરનો વિકૃતિ ઇંદ્રિય-ગેચર (ઈદ્રિય) વિ. [સં, મું.] ઇદ્રિથી જાણ
જાતિને એક અક્ષરમેળ (ગણમેળ છંદ. (પિંગળ.) ઈદ્રિય-ગ્રામ (ઇન્દ્રિય-) પું. [સં] દસે ઈદ્રિને સમૂહ ચંદ્ર-શત્રુ (ઈન્દ્ર) પું. [સં] ઇદ્રને શત્રુ ૧ત્ર નામના અસુર ઇંદ્રિય-ગાહી (ઇન્દ્રિય-) વિ. [સ, j] ઇન્દ્રિયને પિતા (પૌરાણિક કથા પ્રમાણે)
તરફ ખેંચનારું દ્ર મ (ઈન્દ્ર) પૃ. [સ.] જાઓ “ઇંદ્ર-સ્તમ'.
ઈદ્રિય-શ્રાવ્ય (ઈન્દ્રિય-) વિ. સં.] ઇન્દ્રિયો જેને પકડી શકે ઇંદ્ર-સદન (ઈન્દ્ર) ન. સિં] સ્વર્ગ
તેવું, ઈદ્રિયગમ્ય, સેમ્યુઅલ.” (ઉ..) (૨) પ્રત્યક્ષ ઈદ-સભા (ઇન્દ્ર) . [+1 દેવોની સભા. (૨) એલેરાની દિય-જનિત (ઇન્દ્રિય) વિ. [સં.] ઇદ્રિમાંથી વિકસેલું
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |