Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 277

આર્ષ-જીવન
૨૩૨
અ-લંબમાન
એ ત્રણે કાળને જેનારી દિવ્ય દૃષ્ટિ, આ દષ્ટિ
આલબેલ સ્ત્રી. [એ. ઑલ વેલ] અંગ્રેજી શાસનકાળમાં આર્ષ-જીવન ન. સિં] અષિના પ્રકારનું તાપમય જીવન સરકારી ચોકિયાતા તરફથી બધું સલામત છે' એ મતલબ આર્ષજ્ઞાન ન. [સં.] ઋષિઓને સુલભ દિવ્ય જ્ઞાન
કરવામાં આવતો એવો પોકાર અર્ષતા સ્ત્રી, ૦ ન. [સં.] આર્ષપણું
અલમ સ્ત્રી. [અર.] દુનિચા, જગત. (૨) (લા.) માણસઆર્ષ-રષ્ટિ સ્ત્રી. [સં] દૈવી જ્ઞાન. (૨) પવિત્ર નજર જાત, જનસમૂહ, લેક. (૩) વસ્તી આર્ષદ્રષ્ટા વિ. [સં., મું] દેવી જ્ઞાનવાળું
આલમ-ગીર વિ. [+ સા. પ્ર.] દુનિયા ઉપર વિજય મેળવનારું. આર્ષ-ધર્મ . [સ.] પ્રાચીન વૈદિક ઋષિઓએ વિકસા- (૨) મેગલ શહેનશાહ ઔરંગઝેબનો એક ઇલકાબ. (સંજ્ઞા.) વિલે આત્મધર્મ. (૨) મનુ વગેરે ઋષિઓએ પિતાપિતાના અલમ-નૂર ન. [+ફા.] દુનિયાનું તેજ. (૨) અતિશય પ્રકાશ સ્મૃતિગ્રંથાંમાં જણાવેલ આચાર-ધર્મ
આલમ-૫નાહ વિ. [+ફા.] દુનિયાનું રક્ષણ કરનાર. (૨) આર્ષ-પ્રયાગ ૫. [સં.] પાણિનિના સંસ્કૃત વ્યાકરણમાં પું. પાદશાહ, શહેનશાહ બાંધેલા નિયમોથી જુદા પ્રકારનું પ્રાચીન વૈદિક વ્યાકરણીય આલમારી સ્ત્રી. [પાયું. અમરિએ,–અહમારો] કબાટ, પ્રયોગ. (વ્યા.)
(૨) દીવાલમાં કરેલું હાટિયું [લે-મક, લેવડ-દેવડ અર્ષ-પ્રાકૃત ન. સિં.1 કદ વગેરે પ્રાચીન ઋક્તિ અલ-મેલ (આક્ય.મેય) સ્ત્રી. [જ એ “આલ'+મેલવું'.] ગ્રંથામાં પ્રાકૃત ભાષાની લાક્ષણિકતાવાળાં વપરાયેલાં આલય ન. [સ, પું, ન.] રહેઠાણ, નિવાસસ્થાન, મકાન, ઘર રૂપનું સ્વરૂપ
આલર જુઓ “આલડ. [લાગવો (રૂ.પ્ર.) એટ શરૂ થવી] આર્ષ-વિવાહ પું. સં] કન્યાને પિતા ૧૨ પાસેથી માત્ર એક આલરિયે ભમરબાણ પું. દરિયાના પેટાળનું પિલાણ (જેમાં બે ગાય લઈને પોતાની કન્યા પરણાવી આપે એ પ્રકારનાં એટ વખતે પાણી અંદર ઘુસતું હોય છે.) લગ્ન પ્રકાર (મનુસ્મૃતિ પ્રમાણે)
[વગેરે) આલવાન ન. એક જાતનું સાદું કાપડ આર્ષ-શાસ્ત્ર ન. [સં.] ઋષેિઓએ કહેલું શાસ્ત્ર (ઉપનિષદો આલવાર મું. કિ.] રામાનુજ સંપ્રદાયના સ્થાપક શ્રીરામાઆર્ષ-સંસ્કૃત ન. [સં.] આર્થભાષા, વૈદિક સાહિત્યની ભાષા નુજાચાર્યની પૂર્વે થયેલ તે તે મળ આચાર્ય (ઈ.સ. પૂ. ૬ઠ્ઠી સદીના પાણિનિ પૂર્વે “ભાષા હતી, હજી અલવાલ પું. [સ, ન] ઝાડના થડ આસપાસનું પાણી “સંસ્કૃત' કહેવાતી નહોતી. પાણિનિ પછી “સંસ્કૃત' સંજ્ઞા રહેવાનું ખામણું, કયારે ભાષાને પ્રમાણમાં મેડેથી પ્રાકૃત'ની તુલનાએ મળી છે.) આલવું સક્રિ. [દે. પ્રા. આ રી-3 આપવું, દેવું (મધ્ય આર્સેનિક ન. [અ] સેમલ નામનું ઝેરી રસાયણ (એક મળી ગુજરાતમાં પ્રચલિત ક્રિયારૂપ), અલાવું કર્મણિ, ફિ. અલાવવું તત્વ) (૨.વિ.)
., સ.ફ્રિ. આહંત વિ. [સં.] જેને મતને લગતું [તત્ત્વજ્ઞાન અલાસ-વીસ વિ. [રવા.] તરસથી પીડાતું. (૨) (આલસ્યઅપહત-દર્શન ન, [સં.] જૈન તત્વજ્ઞાન, અનેકાંતવાદનું વલણ્ય) સમી. અપછી, અકળામણ, વધુ પડતી બેચેની આહંત-પ્રવચન ન. [સં.] મહાવીરની વાણી, જેન આગમગ્રંથો આલસાલ વિ. [ગ્રા, એ “સાલ" દ્વિર્ભાવ.3જેનું સાલ આલ' () સ્ત્રી. ટેવ
[તેવું એક ઝાડ બરાબર બેઠું નથી તેવું, સાલપાળિયું આલ* ન. જેનાં છાલ અને મૂળમાંથી રંગ બનાવાય છે અલાસ્ય ન. [૪] આળસ, આળસુપણું.(૨)વસ્તુની સ્થિરતા, અલ-ઓલાદ સ્ત્રી. [અર. આ-અવલા ] કચાં-બચ્ચાં, જડતા, નિષ્ક્રિયત્વ, “ઇનશિયા” (પ.ગે.) થયાં-છોકરાં, બાલ-બચ્ચાં. (૨) કટુંબ-વિસ્તાર, વંશવેલ
બચ્ચાં. (૨) કુટુંબ-વિસ્તાર, વંશવેલો આલંકારિક (આલ રિક) વિ. [સં.] અલંકાર સંબંધી, આલક (-કય) સ્ત્રી. ફટકડી
અલંકારયુક્ત. (કાવ્ય) (૨) અલંકાર શાસ્ત્રનું જ્ઞાન ધરાવનાર, આલકું, ભૂલ ન, જુઓ “નળકાલ'.
અલંકારશાસ્ત્રી અ-લક્ષિત વિ. [સં.] ઝાંખું જોવામાં આવેલું. (૨) ચિહન અલંગ (આલ) ૫. [હિં.] લોડીની મસ્તી. [ ઉપર ઉપરથી જાણવામાં આવેલું
આવવું (કે હેવું) (રૂ. પ્ર.) બેડીનું ઠાણમાં આવવું] આલખી-પાલખી સ્ત્રી. [ઓ પાલખી'; એનું બેવડું રૂ૫] અલંગ (-લ) સ્ત્રી. [વા.3 ખાઈ ત્રણ કે વધારે કરાંઓથી રમાતી એક બાળ-રમત આલંબ (-લમ્બ) પું. [સં] લટકણ, (૨) પકડવાનું સાધન. આલચુ ન. એક જાતનું ઝાડ
(૩) ટેકે આધાર. (૪) એક લીટી ઉપર બીજી લીટી કાટઆલ ન. વળતાં પાણી, એટ [કેહવાતું એક ઝાડ ખૂણે પડતી હોય તે. (૫) (લા.) ગતિ, શરણ. (૬) આધારઅલ૦૨ ન. વહાણ બનાવવાના કામમાં લાગતું અને ન રૂપ માણસ આલણ ન. [ગ્રા.] ઘેશ, ડખું. [(૩) પુરુષની ગુહ્ય ઇદ્રિય આલંબન (લેખન) ન. [સ.] આધાર, ટેક. (૨) આશ્રય. અલિત સમી. [અર.] ઓજાર, હથિયાર. (૨) દેરડું (વહાણનું) (૩) જેના આશ્રયે (નાયક અને નાયિકાના આશ્રયે મળ અલતુ-ફાલતુ વિ. [જઓ ફાલતુને કિર્ભાવ.] સંબંધ વગરનું. રસ ઉત્પન્ન થાય તે અાશ્રયરૂપ કારણ, (કાવ્ય.) (૪) (ભા.) (૨) નજીવું, પરચૂરણ, (૩) ગમે તેવું, અચક્કસ પ્રકારનું સહાય, મદદ
[નાયક-નાયિકા. (કાવ્ય.) આલપાકે પું. [એ. આ૫ાકા] દક્ષિણ અમેરિકાનું એક અલંબન-વિભાવ (-લખન-) . [સ.] રસના કારણરૂપ જાતનું ઘેટું. (૨) રેશમ અને સતર સાથે આલપાકાનું આલંબમાન (–લખ-) વિ. [સં.] આલંબતું, લટકતું. (૨) ઊન મેળવી કરવામાં આવતું એક જાતનું કાપડ
ટેકો રાખતું, આધાર રાખતું