Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 258

આદર-વાત
૨૧૩
આદિ-પુરુષ
સર્વનામને એક પ્રકાર (જેવું કે “આપ”. (વ્યા.)
કરો મેળવવામાં આવ્યો છે તે ચાસણીને બનાવેલો આદર-વાત સ્ત્રી. [+ જુએ “વાત'.] સામા તરફ માનની પાક, રડી પાક. (૨) (લા.) મારવાની ક્રિયા, માર, લાગણીથી કરવામાં આવતી બેલચાલ, આદરયુક્ત વાત શિક્ષા, મેથીપાક
[શિષ્ટતા. (૨) સલામ આદરવું સ. કિ. [ સં. મા-દર, તસમ] આરંભ કરે, આદાબ . [અર.] વિનય, વિવેક, અદબ, સભ્યતા, શરૂઆત કરવી. (૨) ખંતથી કામે લાગવું. (૩) નિશ્ચયપૂર્વક આદા-મૂળી સ્ત્રી. [જુઓ “આદું' + મૂળી'.] લીલું આદુ, કઈ પણ કામ કરવાનું ઉઠાવી લેવું. આદરવું કર્મણિ, ક્રિ. આદુનું કુમળું મૂળ
[નટ્ટો, લાભ, હાંસલ આદરાવવું છે., સ. ક્રિ.
આ-દાય પં. [સં.] સ્વીકાર. (૨) ઉપજ, ઉત્પન્ન. (૩) આદર-વૃત્તિ સ્ત્રી. [સં.] સંમાનની લાગણી
આદાયી વિ. [સ, ] સ્વીકારનાર, લેનાર આદર-સત્કાર છું. [સ, સમાનાર્થી શબ્દને દ્વિર્ભાવ) સં- આદા-રસ [જુએ “આદું' + સં.) આદુને રસ માનની ભાવનાથી કરેલું સ્વાગત, આગતા-સ્વાગતા, ભાવભરી આદિ વિ. [૪] મૂલરૂપ, પહેલું. (૨) સમયની દષ્ટિએ પરણાગત, આદર-માન
પહેલું, પ્રાચીનતમ. (૩) મુખ્ય. (૪) પં. આરંભ, શરૂઆત. આદરાતિધ્ય ન. [+સં. શાતિજ્ઞ] ભાવભરી પરોણાગત (૫) પહેલો ભાગ, શરૂને ભાગ. (૬) પહેલું કારણ આદરાવવું, આદરાવું એ “આદરવું'માં.
(સુષ્ટિનું) આદરાર્થ, –થે ક્રિ. વિ. [સ, + ગુ. એ સા. વિ., પ્ર.] માન આદિ-કત . [સં.] બ્રહ્મા. (૨) સૃષ્ટિને પહેલો કર્તા
આપવાની દૃષ્ટિએ, માન આપવા નિમિત્તે, “કેલિમેન્ટરી' પરમાત્મા. (૩) વિ. [સે, મું.] કઈ પણ વસ્તુ કે પ્રસંગનું આદરે ૫. પિષણ વિનાને ખોરાક ખાવાથી થતો એક રોગ પહેલું રચનારું, શરૂઆત કરનારું આદર્શ પું. [સં] સૌથી ઊંચી નેમ, સર્વોત્કૃષ્ટ ભાવના, આદિ-કર્મ ન. [સં.] પહેલું કામ ઉચ્ચ ગ્રાહ. (૨) નમ, નમૂનેદાર વસ્તુ. (૩) કાઈ પણ આદિકવિ પં. [સં.] પહેલી કવિતા કરનાર – વેદગાતા ગ્રંથની મંળ હાથપ્રત, પહેલી નકલ. (૪) સર્વસામાન્ય બ્રહ્મા. (૨) રામાયણને કર્તા વાલમીકિ ઋષિ. (૩) ગુજરાતી હાથપ્રત. (૫) અરીસે, આયને. (૬) પ્રતિબિંબ, પડછાયો. ભાષાને પહેલે સ્વીકારાયેલો કવિ નરસિંહ મહેતા (૭) (લા) વિ. દયેયરૂપ, નમૂનેદાર ટેિમ્પરેચર” અદિ-કારણ ન. [સં.] સૃષ્ટિનું પહેલું કારણ, મૂળ કારણ. આદર્શ-ઉષણતા સ્ત્રી. [૪] સ્વાભાવિક ગરમી, “નોર્મલ (૨) સાંખ્ય મતને આદિ પુરુષ કે આદિ પ્રકૃતિ. (સાંખ્ય) આદર્શઘેલડું (-ઘેલડું) વિ. [+ જુઓ બેલડું.] ઊંચી જાતના (૩) પરબ્રહ્મ – અક્ષરબ્રહ્મ અવિદ્યા કે માયા. (દાંત) હેતુ પાછળ પ્રબળ લાગણી ધરાવનારું
આદિ-કાર્ય ન. [૪] પહેલું કાર્ય. (૨) (લા.) સૃષ્ટિ આદર્શજીવી વિ. સં. ૫.] નમૂનેદાર–અમુક ચોક્કસ ધ્યેય- આદિ-કાલ(ળ) પું. [સં.] પહેલો સમય, આરંભને યુગ વાળું જીવન ગુજારનાર
[‘ૉર્મલ પ્રેસર' આદિ-કાવ્ય ન. [સં.] સંસ્કૃત સાહિત્યના ઇતિહાસમાં આદર્શદબાણ ન. [+ જુએ “દબાણ”. સ્વાભાવિક દાબ, સ્વીકારાયેલું વાદ્યમીકીય રામાયણ. (સંજ્ઞા) આદર્શ-દર્શન ન. [સં.] વસ્તુઓને શ્રેષ્ઠ રૂપે જોવાની આદિ-ગ્રંથ (-ગ્રન્થ) મું. [સં.] પહેલો ગ્રંથ. (૨) શીખ લોકોને લાગણી, “આઈડિલિઝમ'
ધર્મગ્રંથ, ગુરુગ્રંથ સાહેબ. (સંજ્ઞા.) આદર્શ-દશ વિ. [સે, મું.] ચક્કસ પ્રકારના દયેયની દષ્ટિ આદિ-તત્વ ન. [૪] સુષ્ટિનું પ્રથમ તત્વ – પરબ્રહા વાળું, “આઈડિયાલિસ્ટ”, “આઈડિયલિસ્ટિક' (દ. બા.) આદિત-વાર [સં. માહિ -વાર] આતવાર, રવિવાર. (સંજ્ઞા.) આદર્શ-દષ્ટિ સ્ત્રી, (સં.] જુએ “આદર્શ દર્શન.”
આદિત્ય પં. [સં.] (પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે કશ્યપથી આદર્શ-પટ પં. સિ] (લા.) કલ્પનામાં રહેલું ચિત્ર
અદિતિમાં ઉત્પન્ન થયેલ વિવસ્વાન) સૂર્ય. (સંજ્ઞા) (૨) વસુ આદર્શપુરુષ છું. [સં] બીજાઓને જેનાં ગુણલક્ષણ અનુ- અદિત્ય-ભક્ત છું. [સં] સૂર્યને ભક્ત કરણ કરવા જેવાં હોય તેવા મનુષ્ય
આદિત્ય-મંડલ(ળ) (-મણ્ડલ, -ળ) ન. [સં.] સૂર્યમંડળ (જેમાં આદર્શ-પૂર્ણ વિ. [સં.] થેય-નિષ્ઠ
ધિરાવનારું આપણા સૂર્યની આસપાસ કરનારા પૃથ્વી-મંગલ-બુધ-ગુરૂ અદભૂત વિ. સં.] અનુકરણ કરવા જેવા ઉત્તમ ગુણ -શુક્ર-શનિ-યુરેનસ-ને ચૂન-હર્બલ-લુ વગેરે જાણીતા આદર્શ-રૂ૫ વિ. [સં.] નમૂનેદાર, “આઈડિયલ' (અ.ક.) અને અજાણ્યા ગ્રહોને રસમાવેશ થાય છે.) આદર્શવાદ મું, [સ.] ચોક્કસ પ્રકારનું ઉત્તમ જીવન જીવવું અદિત્ય-લક છું. [સં.] (સૂર્ય પણ એક વસ્તીવાળે ગ્રહ જોઈયે એ પ્રકારનો સિદ્ધાંત, ભાવનાવાદ, “આઈડિયાલિઝમ' છે એવી પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે) સૂર્યલેક. (સંજ્ઞા.) આદર્શવાદી વિ. [સ,, ૫.] આદર્શવાદમાં માનનાર, આ- આદિત્ય-વાર પું. [સં.] સૂર્યવાર, રવિવાર (સાત વારમાં દર્શનું સમર્થન કરનારું, આદર્શનું આગ્રહી, “આઇડિયાલિસ્ટ પહેલો ગણતા). (સંજ્ઞા)
[વિષ્ણુ, નારાયણ આદર (-વેરે) ન. [સં. બાદ્ધિ + જુઓ “વર.”] જીવનની આદિ-દેવ . [સ.] (પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે ભગવાન) શરૂઆતથી ચાલી આવતી શત્રુતા, ઘણી જુની દુશ્મનાવટ. આદિ-દૈત્ય પૃ. [સં] પ્રહલાદને પિતા હિરણ્યકશિપુ (એ (૨) હાડવેર, પાકી દુકમનાવટ
પહેલે દૈત્ય મનાય છે)
[(સંજ્ઞા.) (જૈન) આદાન-પ્રદાન ન. [સં.] લેવું અને દેવું એ, લેણ-દેણી, આદિ-નાથ ૫. સિં] જેના પહેલા તીર્થ કર ઋષભદેવ. આપ-લે, “ઈન્ટર-ચેઇજ’
આદિ-નારાયણ . [સં.] જુએ “આદિદેવ.” આદા-પાક ૫. જિઓ ‘આ’ + સં.1 જેમાં આદુને રસ કે અદિપુરષ છે. સિં.1 સૃષ્ટિને પહેલે પુરૂષ, પરમાત્મા.