Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 241

આગિયું
આગિયું વિ. સં. મત્તિ->Üપ્રા. મશિન્′′] અગ્નિ ઝરે તેવું, સળગતું, મળતું. (૨)(લા.) આકરું, જલદ. (૩) ન. આગ રાખવાનું વાસણ, અંગીઠી, આગદાન. (૪) મગની દેણી. (૫) ઊભા મેાલમાં જુવારનાં ડૂંડાંમાંના દાણા ખળી જાય એવે રાગ. (૬) એ નામનેા એક છેડ આગિયે (-ણ્ય) જુએ ‘આગિયણ’.
આગિયા પું. [જુએ ઉપર ‘આગિયું’.] અંધારામાં જેના પાસામાંથી લીલેા પ્રકાશ થયા કરતા જોવા મળે છે તે પતંગિયું, ખઘોત. (ર) અડતાં ખળતરા થાય તેવા એક છેાડ (જે ઊગવાથી ખેતરનેા પાક બળી જાય છે.) (૩) કરડવાથી દાઝયા જેવી ખળતરા પેદા કરનારી એક પ્રકારની ભમરી. (૪) જુવાર શેરડી વગેરેને થતા એક રેગ, આગિયું. (૫) ઘઉંમાં ગેરુ આવે ત્યારે મેાલને નાશ કરનારું જીવડું. (૬) ઘેાડાનું લૂકું થઈ જવાનું એક દરદ, તણખયા આગિયા કાચ પું. [ + સં.] સૂર્યનાં કિરણ એકત્ર કરી અગ્નિ પૈદા કરે તેવા આગાળ કાચ [જ્વાળામુખી અગિયા-ખક હું. [+જુએ ‘ખડક'.] બળતા પહાડ, આગિયા-ખરસણ પું. [ + જુએ ‘ખરસણ’.] એક જાતના ખરસટ સુંદર ફળવાળા છેાડ, ઊંધાલી, હાથીસંદે આગિયા-ધાણસ પું. [ + જુએ ઘેાણસ’.] વેાણસની જાતના એક ચપળ લાંખેા સાપ (જેના કરડવાથી આગ લગાડયા જેવી મળતરા થાય, શરીર ઉપર મેાટી મોટી ગાંડા થઈ આવે, અને સ્થાને સેો આવે.)
આગિયાછપર પું. [જુએ છપ્પર’.] આગિયા-ખડક આગિયા-વેતાળ પું. [ + જએ વેતાળ’.], આગિયા-વૈતાલ-આયહી
આમહિ-તા સ્ત્રી. [સં.] આગ્રહી હ।વાપણું વિ. [સં.,પું.] આગ્રહ ધરાવતારું
(−ળ) પું. [સં.] એ નામનેા એક કાલ્પનિક ભૂત. (૨) (લા.) આઘટ(- ૯)ક હું. [સં.] રાતેા અધેડા (વનસ્પતિ). (૨) ઝપટે ક્રેાધી માણસ. (ર) તામસી માણસ આદ્ય-બારું ક્રિ.વિ. [ગ્રા., જુઆ ઉઘાડખારું'.] (લા.)
૧૯૧
આગી શ્રી. [સં. nl > પ્રા. શિ] આગ, જલન આગીદૂગી સ્ત્રી. ખેાડખાંપણ. (૨) ભૂલ–ચૂક આશુ વિ. [સં. અગ્ર-> પ્રા. મામ-] આગેવાન, અગ્રેસર આગુડી સી. [જુએ ‘આણુ' + ગુ. ‘હું’ સ્વાર્થે ત. પ્ર. + ઈ’ સ્ત્રીપ્રત્યય] આગળ આગળ થઈ ખેલનારી સ્ત્રી આશું ન. [જુએ આગ' દ્વારા.] આગ, અગ્નિ આવે પું. જુએ ‘આગવા’.
આગે ક્રિ.વિ. [હિ., સં. મ સા. વિ., એ.વ.] અગાઉ, પહેલાં (૨) સામે, સંમુખ. (૩) હવે પછી, પછી આગે-કદમ ન. [+જુએ ‘કદમ’.] આગળ ધપવાની ક્રિયા, આગેકૂચ. (૨) (લા.) પ્રગતિ આગેકૂચ શ્રી. [+ જુએ ‘ફ્રેંચ,’] આગળ ધપવાની લશ્કરી પ્રકારની ગતિ. (ર) (લા.) પ્રગતિ આગે(-ગા)તર,–ટું જુએ. આગતર, ટું’, આગે-ખારું વિ. [ગ્રા.] સંપૂર્ણ, પૂરેપૂરું આગેરુ ન. [ગ્રા.] આમણ, (૨) ગુદભ્રંશ આગેરુર ન., ખ.વ. આમળાં
આગેવાન વિ. [જુએ ‘આગે’ દ્વારા.] અગ્રેસર, નેતા, નાયક આગેવાની સ્ત્રી. [+], ઈ' ત.પ્ર.] અગ્રેસરતા, નૈતૃત્વ આગેવાળ પું. [જુએ આગે' દ્વારા.] ઘેાડાની ડેાક કરતે સૂતરની દારી ઉપર રંગબેરંગી શૃંખલાંવાળા બાંધવામાં
Jain Education International_2010_04
આવું
આવતા સરંજામ કે પટ્ટો આગેવાળા પું. [જુએ ‘આગે’ + ગુ. ‘વાળું’ ત.પ્ર.] આગેવાન આગે યું. [સં. મ~> મામ·] અગાઉથી કરવામાં આવતા સંઘરે. (ર) અંગરખાનેા કે એવા મેટા વસ્ત્રના આગળને
ભાગ
આગાળ (બ્ય) શ્રી., આગેણુ ન. જુઓ ‘આગમણ’ આગે⟨-ગે)તર,-૨ વિ. જુએ ‘આગત-રું’. આગોપી હું. [જએ ‘આગા’. + ‘પીછે'.] અંગરખાના આગલા પાલેા ભાગ
આગ્નેય વિ. [સં.] અગ્નિ સંબંધી. (૨) અગ્નિમાંથી ઉત્પન્ન થયેલું. (૩) સળગાવી મૂકે તેવું [ા, અગ્નિખૂણેા. (સંજ્ઞા.) આગ્નેયી સ્ત્રી. [સં.] પૂર્વ અને દક્ષિણ દિશાએ વચ્ચેના આચયણ પું., `ણી સ્ત્રી. [ર્સ,] વર્ષાં ઋતુ પ્રી થતાં યજ્ઞમાં નવાં ધાન્યાદિની આપવામાં આવતી પહેલી આહુતિ. (ર) ચકાલ
આગ્રહ-શીલ વિ. [સં.] આગ્રહી, હઠાગ્રહી, જિદ્દી, જી, પેાતાની માન્યતામાં કટ્ટર, ડૅમૅટિક' આયહશીલતા શ્રી. [સં] હઠાગ્રહ, ડૅમઁટિઝમ' (વિ.ક.) આ-ગ્રહ પું. [સં.] નિશ્ચય, પ્રબળ નિરધાર. (૨) તાણ, ખેંચ, દબાણ. (૩) ધાર્યું. કરવાનું વલણ, હઠ, જીદ, મમત આગ્રહાયણ, “ણિક વિ. [સં.] જુએ અગ્રહાયણ'. આગ્રહાયણી સ્ત્રી. [સં.] માગસર મહિનાની પૂનમ. (૨) મૃગશીર્ષ નક્ષત્ર. (ખ.)
તન, સાવ
આવડું વિ. જુઆ આછું'. (૨) ક્રિ.વિ. ભલે, છેને, છે રહ્યું. [જો (૩.પ્ર.) ગયું તે ધેાળ્યું, જાય તે મને જતું] આ-ઘાત પું. [સં.] પ્રહાર, માર, ફુટકા, (૨) અથડાટ, અકળાટ, અથડામણ, આસ્ફાલન. (૩) (લા). આંચકા, દુઃખની લાગણી. (૪) નુકસાન, હાનિ. (૫) વાકયમાં સ્વર ઉપર આવતું વજન, સ્વરિતતા. (વ્યા.) આ-ચાતક,-જનક વિ. [સં.] આઘાત કરનારું. (૨) આંચકા લગાડે તેવું. (૩) પું. ની, ઘાતક
આઘાત-જન્ય વિ. [સં.] મનને આંચકા લગાવે તેવું આઘાત-પ્રત્યાધાત પું. [સં.] આઘાત અને એના પ્રતિભાવ આઘા(-ઘી)-પાછી સ્ત્રી, [જુએ ‘આખું' + પાછું' + ગુ. ‘ઈ ' સ્રીપ્રત્યય] (લા) ચાડીગલી. (૨) ખટપટ (૩) ઘાલમેલ. [કરવી (૬.પ્ર.) જુએ ‘આઘુંપાછું કરવું.'] આધુ। પું. ાકરાઓની એક રમત, અમૂલા-ઢલૈ આઘું વિ. દૂર રહેલું, છેતે રહેલું, વેગળું. [॰એઢવું (રૂ.પ્ર.) લાજ કાઢવી. કરવું (રૂ.પ્ર.) અંધ કરવું, વાસવું. (૨) અળખામણું કરવું. ૰ખસવું (રૂ.પ્ર.) દીર્ઘદ્રષ્ટિ પહેોંચાડવી, જેવું (રૂ.પ્ર.) અણબનાવ થવો. જઈને પાછું પઢવું (૩.પ્ર.) પસ્તાવું. પાછું કરવું (રૂ.પ્ર.) અપ્રામાણિક રીતે વર્તવું. (૨) ચાડીચૂગલી કરવી. (૩) વધારીને વાત કરવી.