Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 102

અચાટા
૫૭
અધયક્ષ
અધેરી સ્ત્રી. [સં. અર્ધ + વર્તિતા > પ્રા. ચોટ્ટિયા] ઉકાળીને અધૂમુખી વિ. [, પૃ.] -ખું વે. [સં. + ગુ. “ઉ” ત.પ્ર.] ઉતારેલો નહિ કરેલે શેરડીનો રસ, (૨) શેરડીના રસમાં આદુ નીચે રાખ્યું છે મેટું જેણે તેવું નાખી ઉકાળી મધ જે કરેલો પદાર્થ
અધે-રેખા સ્ત્રી, સિં, અથર્ + રેવા, સાંધેથી નીચેની બાજુએ અધેઢ વિ. સં. મર્ધ-વૃત > પ્રા. અઢો] જુઓ અધેટ'. કરેલી લીટી (શબ્દ કે વાકયની નીચેની). અપેટિયું. [ઓ ‘અધેડ' + ગુ- “ઉ” સ્વાર્થે ત. પ્ર.] કાંસાની અરેખાંકિત (-રેખાકકિત) વિ.[+ સં. મહૂત], અધે-રેખિત નાની તાંસળી
વિ. [સં.] જેની નીચે લીટી કરેલી છે તેવું, “અન્ડર-લાઈન્ડ' અધેડું ન. જિઓ અધેડ ' + . “G” સ્વાર્થે તે. પ્ર.] મરેલું અધલ ન. પર્વતની તળેટી આગળના સપાટ પ્રદેશ ઢોર લઈ જઈ એના બદલામાં ઢોરના માલિકને ચમારે આપેલું અનલિખિત વિ. [સં અધત + સ્ટિવિત, સંધિથી] નીચેના ચામડું (૨) વિ. (લા.) ઢોર જેવું, અણસમઝુ
ભાગમાં લખેલું અધેતર (–રય) સ્ત્રી. કાપડની એક સુંદર જાત
અધે-લક . [સં. મય + ઢો, સંધિથી] પૃથ્વી નીચેની અધતુ વિ. સં. મ-a] ધાયા વિનાનું [ગયેલું કપડું બાજુએ આવેલી દુનિયા, પાતાળ. (૨) ભવન-પતિ વાણઅષેતુ વિ. જરી ગયેલું, જીર્ણશીર્ણ (વસ્ત્ર). (૨) ન. જરી વ્યંતર અને નારકી જીવના વસવાટવાળા પ્રદેશ. (જૈન) અર્ધ-દષ્ટ સ્ત્રી. [સં. મધનુ + દુષ્ટ, સંધેથી] નીચેની બાજ અધે-વદન લિ., ન. [સં. અર્થ + વન, સંધિથી] જુઓ તરફ રહેલી નજર. (૨) વિ. નીચે નજર રાખી રહેલું (યોગની અર્ધામુખ'.
[બાજુએ રહેલું એક પ્રક્રિયા)
અધેવતી વિ. [સ. મધ+ વર્તા, સંધિથી, પૃ.] નીચેની અદેશ પું. સિ. + હેરા, સંધિથી] નીચેનો ભાગ, અધે-વાત, -ચુ . સં. મયર્ + વાત, –૩, સંધિથી] ગુદા નીચેનું સ્થાન
[(૨) ગુદાદ્વાર, મળદ્વાર દ્વારા નીકળતે વાયુ, અપાનવાયુ અધ-દ્વાર ન. [. અષણ + દ્રાર, સંધિથી] નીચેનું બારણું. અધેવાયા (અધેવા) કું. [જ “અધે વાહિયો'.] ગાડાં અધાધિક વિ. [જુઓ “અધ' + સં. અધિ.] અડધાથી વધુ ભાડે ફેરવનાર ગાડાવાળે. (૨) ઢોરને વેપારી અનત લિ. [. અષ5 + નત, સંધિથી] નીચે નમેલું અધેવાહિની વિ, સ્ત્રી. [સં. અષણ + વાહિની, સંધિથી] અધેનતાંશ (–નતાશ) પં. [સં. + સં. અં] કઈ પણ પદાર્થ નીચેની બાજુએ વહી જનારી (નદી વગેરે) જોનારની આંખ કરતાં નીચેની સપાટી ઉપર હોય તે એ અવહિયે, અવાહી પું. [સં. શ્રદ્ધવાહિક-> પ્રા. અદ્રપદાર્થને આંખ સાથે જોડનારી સુરેખ આંખમાંથી પસાર વાહિમ વરચે ‘આ’ સારશ્યને કારણે] ભાડેથી ગાડાં ફેરવનાર થતા ક્ષિતિજ સમાંતર તલ સાથે જે ખૂણે કરે છે, “એંગલ ગાડાવાળે. (૨) માલ ઉપાડનારે હમાલ, હેલકરી ઑફ ડિપ્રેશન'
અધે-વેણન ન. [સં. મધર + વેદન, સંધિથી] નીચેની બાજુએ અધે-નતિ સ્ત્રી. [સં. 1ષ + નાત, સંધિથી] નીચા વળી કરેલું બાંધેલું બંધન, નીચલી બાજને પટ્ટો નમન. (૨) જુએ “અધેનતાંશ'.
અધ-વ્યતિક્રમ પું. (સં. મધર + anતનન, સંધિથી] નીચેની અર્ધ-નિર્દિષ્ટ વિ. [સં. મધ-નિર્વિદ, સંધિથી] નીચે બતાવેલું દિશામાં જવાનું પ્રમાણ નક્કી કર્યા પછી એના મોહવશ અધે-નિબંધક (-બંધક) વિ. [સં. સન્ + નિર્ધ%, સંધિથી] થઈ કરેલો ભંગ નામને એક અતિચારાષ. (ન) નીચેની તરફ દાબ દેનારું
અધેળ પુ. ના નવટાંકને અડધો ભાગ, સાદા શેરને સળગે અધ-બિદ (-બિન્દુ) ન. [ સં. મધ + રિવું, સંધિથી, ૫.] ભાગ-અઢી રૂપિયાભાર. (૨) ના અધેળના વજનનું કાટલું, માથાની સીધી લીટીએ નીલે ભાગે પડતું બિંદુ, બે પગ અધાળિયો. (આજે હવે આ શબ્દ પ્રચારમાં રહ્યો નથી.) વચ્ચેનું નીચેનું બિંદુ
[અધઃપ્રદેશ અધૂળિયું ન., – પં. [ ઓ ‘અધેળ + ગુ. “ઇયું? ત...] અ ભાગ . [સં. યવત્ + માની, સંધિથી] નીચેનો ભાગ, અધેળના વજનનું કાટલું અ-ભૂમિ સ્ત્રી. (સં. મધર + ભૂમિ, સંધિથી] નીચે રહેલી અધેળી સ્ત્રી. [જુઓ” અધેળું' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રીપ્રત્યયઅધેળજમીન, ભોંયતળિયું. (૨) રંગશાળાનું ને પશ્ચ-ગૃહ
ના વજનનું કાટલું. (૨) અધેળ વજન સમાવે તેવું માપવું અભૂમિક વિ. [સં. મન + મૂfમx, સંધિથી] જમીનની અધેળું ન. જિઓ “અધેળ’ + ગુ. “G” ત..] અધેળ વજનનું
અંદરનું, “હાઈપગિલ'. (૧. વિ.) અભામિક વિ. [સ, અષણ + મૌખિક, સંધિથી] જમીનની
અશક (અશુક) ન. [સં. મન્ + અંશુ, સંધિથી] કેડથી સપાટીને લગતું. (૨) પાતાળને લગતું
લઈ નીચેના ભાગનું વસ્ત્ર-પુરુષનાં ધોતિયું-સુરવાલ-સુથણેઅધે-ત્નસ્તક વિ. સં. મધર + મસ્ત, સંધિથી] નીચે નમા- “પાટલુન’ વગેરે, સ્ત્રીઓનાં ઘાઘરા-ચણિયે–પેકેટ વગેરે વેલા માથાવાળું. (૨) ક્રિ.વિ, ઊંધે માથે, નીચે માથે અધ્ધર જુએ “અદ્ધર.' અધે-મળું . [સં+ અષણ +ા, સંધિથી] જમીન નીચે અધર-૫શ્વર જુએ “અદ્ધર-પદ્ધર.” કરેલા રસ્તે. (૨) મળમાર્ગ, ગુદા. (૩) (લા.) અનીતિને અધરિયાં જુઓ “અદ્વરિયાં.” રસ્તા
અધરિયું જુઓ અદ્ધરિયું.' અધમુખ વિ, સિં. અન્ + મુત્ત, સંધિથી] મહું નીચેની અગષે જુઓ “અદ્ધો-ગઢો.” બાજુએ રાખીને રહેવું. (૨) ન. નીચે રાખેલું મેટું અધ્યક્ષ વિ, પું, રિધિ + ગણિ, સમાસમાં અક્ષ, સંધિથી] અધમુખત સ્ત્રીસિં.અધોમુખ રાખવાપણું
સૌની ઉપર નજર રાખનારું, નીચેનાં ઉપર દેખરેખ રાખનારું.