Page Text
________________
આવિર્ભન્—માવિપુરાન]
આર્મિન્ન. (આવિ ર્મ) પ્રથમ કર્મ, પ્રથમ શરૂ
થતી ક્રિયા.
शब्दरत्नमहोदधिः ।
આર્મિન્ ત્રિ. (આવિ ર્મ યસ્ય) પ્રથમ કર્મ કરનાર, પહેલું કર્મ કરનાર.
આિિવ પુ. (આદ્ય: વિઃ) હિરણ્યગર્ભ-બ્રહ્મા, સંસારની સર્વપ્રથમ રચના કરનાર અને વેદોનું જ્ઞાન આપનાર હોવાથી તે આદિ કવિ કહેવાય. કવિઓના માર્ગના પ્રથમ ઉદ્દઘાટક. કહેવાય છે કે વાલ્મીકિએ રામના ચરિતનું સર્વ પ્રથમ આલેખન ‘રામાયણ કાવ્ય’ દ્વારા કર્યું તેથી લોકો તેમને આદિ કવિરૂપે ઓળખે છે. આાિરળ નં. (આવિ આઘું જારખમ્) ૧. પ્રથમ કારણ, ૨. પરમેશ્વર, ૩. સાંખ્યમતે-પ્રધાન કારણ પ્રકૃતિ, ૪. વેદાંતીઓના મતે વિશ્વનું મુખ્ય કારણ બ્રહ્મ છે. ૫. ન્યાયમતે ઈશ્વર, ૬. વૈશેષિકમતથી વિશ્વનું પ્રથમ ભૌતિક કા૨ણ અણુ-પરમાણુ છે (૫૨માત્મા નહીં).
ગાાિવ્ય ન. (ગાવિ માથું ાવ્યમ્) વાલ્મીકિ રામાયણ, કાવ્ય સાહિત્યમાં ‘રામાયણ’ સર્વપ્રથમ રચના મનાય છે.
આવિòશવ પુ. કાશીક્ષેત્રમાં રહેલી કેશવની એક મૂર્તિ. આવિાવધર પુ. કાશીમાં રહેલી વિષ્ણુની એક મૂર્તિ. આવિખિન પુ પ્રથમ તીર્થંકર ઋષભદેવ. ચોવીસ
તીર્થંકરોમાં શ્રી ઋષભદેવ આદિ જિન તરીકે ઓળખાય છે. -આિિનનં વન્દે મુળસવનું સર્વનન્તામરવોધ રે. સાવિતસ્ અવ્ય. (આવિ+તસિન્ ૧. આદિ, ૨. પ્રથમ, ૩. પહેલેથી, ૪. પ્રથમથી. તવેનાવિતો હત-
उत्तर० ५/२०
આવિતાજ પુ. સંગીતશાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ એક તાલ. --
एव लघुर्यत्र आदितालः स कथ्यते सङ्गीतदामोदरः । સાવિત્તેય પુ. (માહિત્યાઃ અપત્યું ઢળ) ૧. અદિતિનો પુત્ર – દેવ, ૨. સૂર્ય.
|
આદિત્ય પુ. (અતિપત્યમ્) ૧. દેવ, ૨. સૂર્ય, - आदित्यवर्णममलं तमसः परस्तात् भक्ता०, ૩. બાર આદિત્ય, ૪. સૂર્યમંડળના અધિષ્ઠાતા હિરણ્ય ગર્ભ, ૫. આકડાનું ઝાડ, ૬. જૈનદર્શન પ્રસિદ્ધ કૃષ્ણરાજીના આંતરામાં રહેલ અર્મિમાલી નામના વિમાનના વાસી લોકાંતિક દેવ, ૭. ત્રૈવેયક વિમાનવિશેષ અને તેના દેવતા, ૮. સૂર્યમાસ, સાડી ત્રીસ દિવસ પ્રમાણ આદિત્ય માસ.
Jain Education International
२८५
आदित्य पु. स्त्री. (आदित्यस्य अपत्यं ण्य यलोपः) આદિત્યના પુત્ર.
આવિત્યઋતુ પુ તે નામનો ધૃતરાષ્ટ્રનો એક પુત્ર, (વિત્યસ્ય હેતુ:) અરુણ.
આહિત્યòશવ પુ. (આહિત્યપૂનિત: શવઃ) કાશીમાં રહેલી કેશવની એક મૂર્તિ.
आदित्यपर्ण पु. ( आदित्यस्य अर्कवृक्षस्य पत्रमिव પત્રમસ્ય) ૧. એક જાતનો છોડ, ૨. આકડાના ઝાડનું પાંદડું. आदित्यपणिनी स्त्री. (आदित्यवर्णं नित्यं पर्णमस्त्यस्या નિ) તે નામની એક ઔષધિ. આવિત્યપુરાળ ન. (આવિત્યેનોવાં પુરાળમ્) તે નામનું એક ઉપપુરાણ. આહિત્યપુષ્પિા સ્ત્રી. (આવિત્યવર્ણ રત્ત પુષ્પમસ્યાઃ) લાલ ફૂલવાળું આકડાનું ઝાડ. સાવિત્વમવત્તા શ્રી. (આવિત્યે મત્તા) તે નામની એક ઔષધિ.
આવિત્યવ્રત 7. (આવિત્યસ્થ તનુપાસનાર્થે વ્રતમ્) સૂર્યની ઉપાસના માટેનું એક વ્રત. સાહિત્યસૂનુ પુ. (વિત્યસ્ય સૂનુ:) ૧. સૂર્યપુત્ર, ૨. સુગ્રીવ, ૩. કર્ણ, ૪. યમ, ૫. શનૈશ્વર. હિસ્સા સ્રી. (આવામિચ્છા આ+યા+સ+ગ) લેવાની
ઇચ્છા.
આવિત્સુ પુ. (આવાતુમિચ્છુ: આ+વા+સ+3) ગ્રહણ
કરવાની ઇચ્છા કરનાર, લેવાની ઇચ્છાવાળો. आदिदेव पु. ( आदौ दीव्यति स्वयं राजते दिव् अच्)
૧. પ્રથમ તીર્થંકર, ઋષભદેવ, ૨. નારાયણ, ૩. શિવ, ૪. પરમાત્મા, પર બ્રહ્મ પર ધામ પવિત્ર परमं भवान् । पुरुषं शाश्वतं दिव्यमादिदेवमजं विभुम् ।। - भग० १०/१२
જ્ઞાતૃિત્વ પુ. (માહિઃ આદ્ય: વૈત્ય:) હિરણ્યકશિપુ. વિન્ ત્રિ. (મત્તીતિ અ+નિ) ખાનાર, ભક્ષક,
ભક્ષણ કરનાર.
आदिनव पु. ( आदीनवस्य वेदे ह्रस्वः) आदीनव शब्द જુઓ.
આવિષર્વન્ ન. (આવિ આદ્ય પર્વ) મહાભારતનું પહેલું
પર્વ.
ઞાતિપુરાળ ન. (આદ્ય પુરાળમ્) ચાર લાખ શ્લોકની સંખ્યાવાળું તે નામનું એક પુરાણ.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016067 |
| Book Title | Shabdaratnamahodadhi Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Muktivijay, Ambalal P Shah |
| Publisher | Vijaynitisurishwarji Jain Pustakalaya Trust Ahmedabad |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 864 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 23 MB |