Page Text
________________
५७
१५२-१५४]
व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता नाकिधतश्च'(उणा-१८)इति उः, धश्चान्तादेशः । यद्वा मधुर्व
"खरकोमलः ज्येष्ठामूलीयः" सन्तोऽत्रास्तीति मत्वर्थे 'मधोर्ड चे'४।४।१२९॥ इति [जः],
[शेषनाममाला २२४॥] । बस्य वा लुकि मधुः। ३ चैत्री पौर्णमासी अस्मिन्नस्तीति अथाऽऽषाढः शुचिः स्यात् चैत्रिकः। 'विभाषा फाल्गुनीश्रावणी(श्रवणा)कार्तिकी
आषाढानक्षत्रेण युक्ता पौर्णमासी आषाढी । नक्षत्रेण चैत्रीभ्यः'४।२।२३॥ इति ठक्। चैत्रस्य त्रीणि। शेषश्चात्र "चैत्रे युक्तः कालः'४।२३ ॥ इत्यण् । सा पौर्णमास्यस्मिन्नस्ति मोहनिक: कामसखश्च फाल्गुनानुजः"[शेषनाममाला२।२३॥]॥ आषाढः। 'सास्मिन् पौर्णमासीति संज्ञायाम्'४।२।२१॥इत्यण् । वैशाखे राधमाधवौ ॥१५३॥
"नक्षत्रे अषाढा इत्यव्युत्पन्नं मूर्धन्यवद्धस्वादि''[ ]इति
'श्रविष्ठा-'४।३।३४॥ आदिसूत्रे रक्षितः । मासे तु पृषोदरादित्वाद् १ वैशाखी पौर्णमास्यस्त्यस्मिन् वैशाखः। 'सास्मिन् पौर्णमासी-'४।२।२१ ॥ इत्यण, तत्र । २ राधया नक्षत्रेण युक्ता
द्वैरुप्यम् । (आषाढाभिराख्यात इति विग्रहे तु अषाढकोऽपि । १० पौर्णमासी राधी । सा पौर्णमासी अस्मिन्निति राधः। 'सास्मिन्
आख्यातण्यन्तात् 'क्वुन शिल्पिसंज्ञयो:'(उणा-१९०)।)
"स्यादाषाढे त्वषाढक:"["]इति शब्दार्णवः । "यद् रोहिणीपौर्णमासी-'४।२।२१॥ इत्यण् । ३ पुष्पगतं मध्वत्रास्ति माधवः । 'मधोर्ज च'४।४।१२९॥ इति ञः, 'तद्धितेष्वचामादेः'
योगफलं तदेव सुतावषाढासहिते च चन्द्रे"[ ]इति वराहोक्ते
नक्षत्रवाच्यपि हूस्वादिरस्ति । आशा दिशो ढौकत इति आशाढः, ४० ७।२।११७॥इत्यादिवृद्धिः , ओर्गुणः'६।४।१४६ ।। मधुरेव वा।
तालव्यमध्योऽपि । २ शोचन्ति पान्था अत्रेति शुचिः, पुंलिङ्गः। 'प्रज्ञादिभ्यश्च'५।४।३८॥ इत्यण। वैशाखस्य त्रीणि। "वैशाखें तूच्छर:"[शेषनाममाला २॥२४॥] इति शैषिकम् ॥१५३॥
'शुच शोके'(भ्वा.प.से.), 'इगुपधात् कित्'(उणा-५५९)इतीन्,
स च कित् । आषाढस्य द्वे ॥ ज्येष्ठस्तु शुक्रः
श्रावणो नभाः । १ जयेष्ठया युक्ता पौर्णमासी ज्यैष्ठी। सास्मिन्न- श्रावणिकः स्तीति ज्येष्ठ इत्यण्द्वयं पूर्ववत् । 'संज्ञापूर्वको विधिरनित्यः' १ ('श्रु श्रवणे'(भ्वा.प.अ.), 'बहुलमन्यत्रापि-'
(परि-९४)इति वृद्ध्यभावे ज्येष्ठः इत्यपि। "ज्येष्ठो मासे च (उणा-२३६)इति युच् । श्रवणं नक्षत्रम्, श्रवणेन युक्ता रात्रिः २० वढेच ज्येष्ठा च गहगोधिका"त्रिकाण्डशेषः ३।३।१०७॥ श्रवणा, सा पौर्णमासी अस्मिन्निति विगृह्य 'विभाषा फाल्गनी
इति त्रिकाण्डशेषः । वासरैर्वृद्धतमत्वादतिशयेन वृद्धो वा श्रवणाकार्तिकीचैत्रीभ्यः ४।२।२३ ॥ इत्यणि श्रावणः, मध्यवज्येष्ठः। २ शोचन्ति पान्था अत्रेति शक्रः, पुन.। 'शुच शोके' कारवान् । "स्त्रीपुंसयोर्ऋक्षभेदे श्रवणं श्रुतिकर्णयोः"["]इति ५० (भ्वा.प.से.), 'ऋजेन्द्राग्र-वज्र-वप्र-कुप्र-चुप्र-क्षुर-खुर- रभसकोषात्। २ नभसो मेघाः सन्त्यत्रेति नभाः, पुंसि)। "न भद्रोग्र-भेर-भेल-शुक्र-तीव्र-वर्णेरमाला :'(उणा-१८६) इति भासनं मेघच्छन्नत्वाद् अस्यास्तीति वा। 'भास दीप्तौ'(भ्वा.रन्प्रत्ययान्तः साधुः । यद्वा शुक् शोचनमस्त्यत्र शुक्शब्दाद् आ.से.), क्विबन्तः"[ ] इति स्वामी । सहोवत् सकारान्तः। 'लुगकारेकाररेफाश्च वक्तव्या:'(वा-४।४।१२९॥) इति शुक्रः । "धनुर्धरे त्रिषु नभः क्लीबं व्योम्नि पुमान् घने । ज्येष्ठस्य द्वे । शेषश्चात्र
घ्राणश्रावणवर्षासु बिसतन्तौ पतद्ग्रहे ॥१॥" १. "मधुशब्दान्मत्वर्थे जः प्रत्ययो भवति, चकाराद्यच्च । उपसंख्यानाल्लुक् च" इति काशिका, भा-३, ४।४।१२९॥, पृ.८०४॥ २. २.४ न दृश्यते ॥ ३. २.३.४प्रतिषु न दृश्यते ॥ ४. 'ज्येष्ठे' इति३॥ ५. त्रिकाण्डशेषे 'मासि' इति दृश्यते ॥ ६. 'पन्था' इति३.४॥ ७. 'पुनपुंसकः' इति३॥ ८. 'ऋजेन्द्राग्रवज्रविप्रकुब्रचुब्रक्षुरखुरभद्रोग्रभेरभेलशुक्रशुक्लगौरवन्डेरामालाः' इत्युणादिगणसूत्रम् ॥ ९. 'अषाढया नक्ष-' इति१॥ १०. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, कालवर्गः, शो-११९, पृ.१५२॥ ११. कोष्ठान्तर्गतपाठः २.३.४प्रतिषु न दृश्यते ॥ १२. टीकासर्वस्वम्, भा-१, १४१६॥, पृ.८६ ॥, पदचन्द्रिका, भा-१, कालवर्गः, भो-११९, पृ.१५२॥, रामाश्रमी १४१६॥, पृ.६२॥ १३. 'पन्था' इति३.४॥ १४. कोष्ठान्तर्गतपाठस्थाने १प्रतौ"श्रूयत इति नक्षत्रम् । श्रु श्रवणे'(भ्वा.प.अ.), 'बहुलमन्यत्रापि-'(उणा-२३६)इति युच् । श्रवणेन युक्ता पौर्णमासी श्रवणा । 'लुबविशेषे'४।२४॥ इति प्राप्तो लुप् यद्यपि 'पौर्णमास्यां नेष्यते' इत्युत्सर्गः, विभाषा फाल्गुनी-४।२।२३॥ इति लिङ्गात्, तथापि श्रवणशब्दादिष्यत एव, तत्रैव सूत्रे 'श्रवणा' इति निर्देशात् 'अबाधकान्यपि निपातनाति' इति श्रावणी' इत्यपि, ततः सा पौर्णमासी अस्मिन्निति विगृह्य विभाषा फाल्गुनीश्रवणाकार्तिकीचैत्रीभ्यः ४।२।२३ ॥ इत्यणि श्रावणः, न बभस्ति मेघच्छन् [-नत्वात्] नभाः पुंसि । 'भस दीप्तौ (जु.प.से.), क्विबन्तः" इति पाठो दृश्यते ॥ अत्र रामाश्रमी द्रष्टव्या, १४॥१६॥, पृ.६२॥ १५. टीकासर्वस्वम्, भा-१,१।४।१६॥, पृ.८६॥, पदचन्द्रिका, भा-१, कालवर्गः, थो-११९, पृ.१५२॥१६. अम.क्षीरस्वामिटीकायां "न भासनं मेघच्छन्नत्वादस्त्यस्य नभाः" इति दृश्यते, १३१६॥, पृ.३५॥ १७. 'पतद्ग्रहः' इति४॥
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |