Page Text
________________
१४१८-१४२३ ] व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता
६५३ ___गव्यागोत्रे पुनर्गवाम् । राजिलेखा तैतिवीथीमालाल्यावलिपतयः ।। १ गवां समूहो गव्या । 'खलगोरथात् '४।२। धोरणी श्रेणी ५० ॥ इति यत् । २ गवां समूहो गोत्रा । 'इनित्रकट्य-
१ राजते राजिः, स्त्रीलिङ्गः । 'राजृ दीप्तौ'(भ्वा. चश्च'४।२५१॥ इति त्रः, अजादित्वाट्टाप् । द्वावपि स्त्रि- उ.से.), 'वसिपिवदिराजिवजिध्वजिसदिहनिकमिकषियाम् । द्वे गोवृन्दस्य ॥
वाशिवारिभ्य इन् (इञ्) '(उणा-५६४), स च णित् । पाश्याखल्यादि पाशादेः
राजधातोः 'इञ(इण)जादिभ्यः (वा-३।३।१०८॥)इतीञ्
(-ण) वा । २ लिख्यतेऽनया लेखा । 'लिख अक्षर१ पाशानां समूहः पाश्या, स्त्रीलिङ्गः ।
विन्यासे'(तु.प.से.), भिदादित्वादङ्, बाहुलकाद् गुणः । ३ 'पाशादिभ्यो यः"४।२।४९॥ । एक पाशसमूहस्य । १ तन्यतेऽनया ततिः । 'तन विस्तारे'(त.उ.से.), 'स्त्रियां खलानां समूहः खल्या, स्त्रीलिङ्गः । 'खलगोरथात् '
क्तिन्'३३९४ ॥, 'अनुपदात्तोपदेश-'६४।३७॥ इति लोपः, ४० १० ४।२५० ॥ इति यत् । एकं 'खलानुं समूह' इति ।ति
'तितुत्र- '७१२९॥इतीनिषेधः। ४ वीयते वीथिः । ख्यातस्य । आदेस्तृण्याधूम्यादयः ॥
पृषोदरादिः, 'कृदिकारात्-'(गणसू-४।१।४५ ॥)इति ङीषि खलादेः खलिनीनिभाः ॥१४२१॥ वीथी । ५ मीयते माला । मलति (मल्यते) वा। 'मल १ खलानां समूहः खलिनी, स्त्रीलिङ्गः ।
मल्ल धारणे'(भ्वा.आ.से.), ज्वलादित्वाण्णः, टाप् । ६ 'इनित्रकर्टयचश्च'४।२५१॥ इतीनि:, 'ऋन्नोभ्यो ङीष्
आ अलति आलिः । 'अलञ् भूषणादौ'(भ्वा.प.से.), (ङीप्) ४१५॥ । निभग्रहणादन्येऽपि कुन्दुमिनी(कुटु
आपूर्वः 'आङि इ:'( )इति इः । ७ आवलति
आवलिः । 'वल संवरणे'(भ्वा.आ.से.), 'इन् सर्वम्बिनी)प्रभृतयः ॥१४२१॥
धातुभ्य: '(उणा-५५७)इतीन्, स्त्रीलिङ्गौ । ८ पञ्च्यते जनता बन्धुता ग्रामता गजता सहायता । पङ्गिः । 'पचि विस्तारे'( ), 'स्त्रियां क्तिन्'३।३।९४॥ । जनादीनाम्
९ धोरन्त्यस्यां धोरणी । 'धोर(धोर्ऋ) गतिचातुर्ये '(भ्वा. ५० १ जनानां समूहो जनता। १ बन्धूनां समूहो प.से.), 'करणाधिकरणयोश्च'३।३।११७॥ इत्यधिकरणे २० बन्धुता। १ ग्रामाणां समूहो ग्रामता । १ गजानां समूहो ल्युट, गौरादिः । १० श्रीयते श्रेणिः, पुंस्त्रीलिङ्गः, पुंसि
गजता । १ सहायानां समूहः सहायता । 'ग्रामजनबन्धु- हरिवत्, स्त्रियां बुद्धिवत् । 'श्रिञ् सेवायाम्'(भ्वा.उ.से.), सहायेभ्यस्तल्'४।२।४३ ॥ इति तल्, तलन्तं स्त्रीलिङ्गम् । '-श्रियुहात्वरिभ्यो नि:'(पञ्चपाधु-४९१, दशपाधु-१२१॥) एते पञ्च गङ्गावत् ॥
इति निः, 'कृदिकारात्-'(गणसू-४।१।४५॥)इति ङीषि रथानां तु स्याद् रथ्या रथकड्यया( -ट्यया)
श्रेणी । अत्र सान्तराला पङ्क्तिः, यथा- तरुपतिः, सौध
पङ्किः, निरन्तराला राजिः, यथा- तृणराजिः, रोमराजि
॥१४२२॥ रिति भेदोऽत्र नाऽऽश्रितः । दश पङ्क्तेः ॥ १ रथानां समूहो रथ्या । 'खलगोरथात् '४। २५० ॥ इति यत्, टाप् । २ रथानां समूहो रथकड्या
उभौ तु द्वौं (-ट्या), तृतीयवर्गतृतीया(प्रथमा)न्तस्थाद्यान्तः । 'इनि
१ उभतः पूरयतो द्वित्वमिति उभौ, [द्वौ] । ६० त्रकड्य(-ट्य-)चश्च'४।२५१॥ इति कड्यच्(कट्यच्) । 'उभ उम्भ पूरणे'(तु.प.से.), तुदादिपरस्मैपदिनौ, 'इगु१० द्वावपि स्त्रियाम् । द्वे रथसमूहस्य ॥१४२२॥
पध-'३।१।१३५ ॥ इति कः, त्रिलिङ्गो द्विवचनान्तश्च । १. '-ड्य-' इति२.३.४॥ २ '-नउ' इति३॥ ३ '-नि' इति३॥ ४ काशिकावृत्तिसम्मतपाठः, 'गजसहायाभ्यां चेति वक्तव्यम्'(वा४।२।४३॥)इति वार्तिकस्वरूपम् ॥ ५, '-वदिवपि-' इति३.४.५ ॥ ६ अनुपयुक्तः प्रतिभाति ॥ ७ '-न्' इति३॥ ८ '-पि' इति३॥ ९. स्वामिमतेऽयं पाठः, 'वल वल्ल संवरणे ('सञ्चरणे च' इत्यधिक: सायणमते)' इति मैत्रेयसायणौ ॥ १०. 'सर्वधातुभ्य इन्' इत्युणादिगणसूत्रम् ॥ ११. '-ङ्गोऽयम्' इति३॥ १२. 'वहिश्रिश्रुयुग्लाहात्वरिभ्यो नित्' इति पञ्चपाद्याम् , 'वहिश्रियुश्रुग्लाहात्वरिभ्यो नित्' इति दशपाद्याम् ॥ १३. 'उम्भ-' इति१.२.४.५ ॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |