Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 631

५९०
'मह पूजायाम् ' (भ्वा.प.से.), 'अविमह्योष्टिषच्' (उणा - ४५ ) इति टिषच् स्त्रियां टित्त्वाद् ङीषि ( ङीपि ) महिषी । मह्यां शेत इति वा पृषोदरादित्वात् । २ यमेन वाह्यते यमवाहनः । वहेर्णिजन्तान्नन्द्यादित्वाद् ल्युः । यमरथोऽपि ॥१२८१ ॥ ३ रजोऽस्त्यस्य रजस्वल: । 'रजः कृष्यासुतिपरिषदो वलच् ६२११२७ । ४ वाहानां रिपुः वाहरिपुः । "वाहेषु रिपुरिति । 'सप्तमी २ ।१ ४० ॥ इति योगविभागात् समासः "[]इत्यन्ये । ५ अप्सु लुलति लुलायेः । 'लुल विलोलने ' ( तु.प.से.), लुलिः सौत्रो वा । लोलति पङ्के १० वा लुलायः, अन्तस्थाद्यान्तः । ' [ कुलि ] कुलिकलिकषिभ्य आय: '(हैमोणा- ३७२ ) इत्याय: । 'लुल विलोलने ' ( ). 'इगुपध- '३।१।१३५ ॥ इति कः । । " 'ऋक्पूरब्धू:- '५।४। ७४ ॥ इत्यादिना अ, राजदन्तादित्वादप्राब्दस्य परनिपातः, पृषोदरादित्वाद् वा लुलाप: "[] इति पञ्चमवर्गाद्योपधो मिश्राः । ६ सीरो लाङ्गलम्, तद्योगात् सीरी गृहस्थः, तं बहूपकारकरणाद् भजति सेवते सीरिभः । भजे 'अन्येभ्योऽपि (अन्येष्वपि ) - '३ ।२ । १०१ ॥ इति डः, डिति, 'टे: '
। ।
६ २४ ॥१४३॥, प्रज्ञाद्यणि सैरिभः सीरिणो भा शोभा सीरिभा, सा अत्राऽस्तीति । ज्योत्स्नाद्यणि वा । सीयते २० बध्यते वा । 'षिञ् बन्धने' (स्वा.उ.अ.), 'सिटिकिभ्यामिभः सैरिटिट्टौ च' (हैमोणा - ३३२ ) इति साधुः । सीरिभिदन्तिर्भाति सीरिभः कुटुम्बी, तस्याऽयमिति वा । ७ महति पूजयतीर्ति महः । 'मह पूजायाम् ' (भ्वा.उ.से.), पचाद्यच् । ८ धीरः स्थिरः स्कन्धोऽस्य धीरस्कन्धः । ९ कृष्णं शृङ्गमस्य कृष्णशृङ्गः । १० जीर्यति जरन्तः (ष) वयोहानी" (दि.प.से.), 'जूविशिभ्यां झच्' (उणा- ४०६ ), 'झोऽन्तः ७ १११३ ॥ । ११ दंशेभ्यो भीरुदेशभीरैः ततः स्वार्थे कनि दंशभीरुकः ॥१२८२ ॥ ९२ रक्ते अक्षिणी अस्य रक्ताक्षः 'बहुव्रीहौ सक्थ्यक्ष्णोः ५४ ११३ ॥ इति
।
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्ड: ४, स्थलचरपञ्चेन्द्रियाः
4
पच् । १३ घमर्तिः सन् कं जलमासरति कार्स । ३० गतौ ' (भ्वा.प.अ.), आङ् पूर्वः, अच् । के जले सरतीति, पचाद्यचि, अन्येषामपि ६ ३ ११३७ ॥ इति दीर्घत्वे वा । कासत इति वा । 'कास शब्दकुत्सायाम् (भ्वा.आ.से.), बाहुलकादरन्निति वा । कं जलम् आ ईषत् सरति [ महा] - कायत्वादिति वा । १४ हंसकाल्यास्तनयो हंसकालीतनयः, सप्ताक्षरोऽखण्डः । १५ लालाः सन्त्यस्य लालिकः व्रीह्यादित्वाट्ठक् । पञ्चदश महिषस्य । शेषश्चात्र- "महिषे कलुषः पिङ्गः कटाहो गद्दस्वरः । हेरम्बः स्कन्धः शृङ्गी ''[शेषनाममाला४ ।१८३ - १८४ ॥ ] इति ॥
1
अरण्यजेऽस्मिन् गवलः
१ अस्मिन् महिषेऽरण्यसम्भवे गवते शब्दायते गवलः । 'गुङ् शब्दे' (भ्वा.आ.अ.), 'कम्बलादयश्च' (दशपाणा - ८ १११४ ।। ) इति साधुः । एकमरण्योत्पन्नमहिषस्य सिंहः कण्ठीरवो हरिः ॥१२८३ ॥
4
J
7
हर्यक्षः "केसरी भारिः पञ्चास्यो नखरायुधः । महानादः पञ्चशिखः पारिन्द्रः पत्यरी मृगात्
13
॥ १२८४ ॥
१. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, सिंहादिवर्ग:, श्रो- २१९, पृ. २८१ ॥ तत्र " वाहे अश्वे वा द्विषन् शत्रुः । 'वाहद्विपन' । "सप्तमी ति (पा. २ ।१ ।४० ॥) योगविभागात् समासः - इत्यन्ये " इति दृश्यते ॥ २१.२.४.५ प्रतिषु नास्ति ॥ ३ 'डने' इति विग्रहे लुलतीति तुदादेर्ग्रहणादत्र संशेषणार्थकलुडधातुर्युक्तः, तथा च डलयोरैक्यं बोध्यम् ॥ ४ द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, सिंहादिवर्ग:, श्रो- २१९, पृ. २८१ ॥ तत्र"लुलेति । अप्सु लुलति । लुल विलोठने " इगुपधत्वात् " (पा. ३ । १ । १३५ ॥ कः । लुलश्चासावापश्च । "ऋक्पुर्" (पा. ५ १४ ७४ ॥ ) इत्यादिना अच् (अ ) । "राजदन्तादित्वात् " ( पा. २ १२ १३१ ॥ ) परनिपातः पृषोदरादित्वाद् वा (पा.६ । ३ । १०९ ॥ ) । 'लुलाप:' ।" इति दृश्यते ॥ ५. 'धात्' इति ॥ ६ 'सा-' इति४.५ ॥ ७ 'ते' इति१.३ ॥ ८ 'द-' इति ॥ ९. 'कुट ' इति१.५ ॥ १०. यति' इति१.२.३ ॥ ११. 'ते' इति३ ॥ १२. हीनौ' इति‍ ॥ १३. रुकः' इति१.४.५ ।। १४ 'सारः' इति३. ४.५ ॥ १५. 'दः' इति३ ॥ १६. 1-म्बस्क- ' इति१. २.४.५ ।। १७ 'स्कन्धशृङ्गश्च' इति शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोः ॥ १८. 'शब्दते' इति१ ॥ १९. 'केश-' इति३.५ ॥ २०. 'पारीइति१.३.४.५ ।। २९. शराः' इति४.५ ॥
श्वेत॑षिङ्गोऽपि
१ हिनस्ति गजान् मृगांश्चेति सिंहः । 'हिसि हिंसायाम् ' (रु.प.से.), पचाद्यच् पृषोदरादित्वाद् वर्ण - ५० विपर्ययः । २ कण्ठे रखो ध्वनिरस्य कण्ठीरवः । पृषोदरादिः । ३ हरति मृगान् हरिः । अच इ ( उणा ५७८) इति इः ।। १२८३ ।। ४ हरिणी विमले पिङ्गले वाऽक्षिणी यस्य हर्यक्षः बहुव्रीहौ सयक्षणो: ५०४ १११३ ॥ इति पथ् । ५ के शिरसि सरन्ति केसरी: स्कन्धदेशस्थसटाः
"
४०