Page Text
________________
५५०
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्ड:-४, वनस्पतिकायः इति ङीष् । ४ तुण्डिकान् चञ्चमत ईरयति प्रेरयति भक्षणार्थ
१ पालके साधुः पालक्या । 'तत्र साधुः४।४। मिति, कर्मण्यणि ङीषि तुण्डिकेरी, ततः कन्, 'केऽणः' ९८॥ इति यत् । पाल्यत इति वा । 'शिक्यास्याढ्य-' ३० ७।४।१३ ॥ इति ह्रस्वत्वे तुण्डिकेरिका । "तुण्डं मुखम्, (हैमोणा-३६४)इति ये निपात्यते । २ मधु माधुर्यं सूदते तदेकदेशत्वादोष्ठोऽपि तुण्डम्, ततः प्रशंसायां कनि तुण्ड- मधुसूदनी । नन्द्यादित्वाल्ल्युः । द्वे पालङ्कस्य ॥ कम्, औपम्यात् तदीर्ते गच्छति, कर्मण्यणि तुण्डकेरीति । पाठः"[] इत्यन्ये । चत्वारि बिम्ब्याः । 'तींड्ररी' इति भाषा॥
॥११८६॥ जीवन्ती जीवनी जीवा जीवनीया मधुस्रा महाकन्दः
॥११८५॥ १ अम्लेन रसेन ऊनः रसोनः । यद् व्याडिः १ जीवन्त्यनया, जीव्याज्जनोऽनयेति वा जीव- "ऊनोऽम्लेन रसेन रसोनस्तेन कीर्तितः"["] इति । २ १० न्ती । 'जीव प्राणधारणे'(भ्वा.प.से.), 'रुहिनन्दिजीवि- अश्नाति रोगमिति लशुनः । 'अश भोजने'(व्या.प.से.)
प्राणिभ्यः किदा-(षिदा-)शिषि'(उणा-४०७) इति झन्, 'अशेर्लच'(उणा-३३७) इत्युनन्, आदेलादेशश्च । लष्यते'झोऽन्तः '७।१।३।। २ करणे ल्युटि जीवनी । ३ ऽभिलष्यत इति वा । 'लष कान्तौ'(भ्वा.उ.से.), 'लषेः ४० जीव्यतेऽनया जीवा। करणे 'हलश्च'३।३।१२१॥ इति घञ्। श च'(हैमोणा-२८९)इत्युनन्। पुंक्लीबलिङ्गावेतौ। "क्रोशण्यन्तादचि वा । ४ जीवनाय हिता जीवनीया । 'प्राक् क्लेशविनाशलेशलशुनप्रश्नांशुशीतांशवः''["] इत्यूष्मविवेक्रीताच्छ:'५।११॥ । ५ मन्यन्ते साधुत्वेन इमां जना कात् तालव्यमध्यः । ३ न रिष्यत इति अरिष्टः । 'रिष इति मधु । 'मन ज्ञाने'(दि.आ.अ.), 'फलिपाटि'(उणा- हिंसायाम्'(भ्वा.प.से.,दि.प.से.), क्तप्रत्ययः । ४ म्ले१९)इत्यादिना उः, धश्चान्तादेशः । (स्रवतीति स्रवा । च्छानां प्रिय: कन्दो म्लेच्छकन्दः । ५ महौषधम् रोगएतन्नामद्वयमिति केचित्)। मधु स्रवति मधुरवा, दन्त्य- जित्त्वात् ॥११८६॥ ६ महांश्चासौ कन्दश्च महाकन्दः ।
रेफाद्यमध्या । 'स्रु गतौ'(भ्वा.प.से.), अच् । डोडी- ल्हसणनामानि षट् ॥ २० नामानि पञ्च ॥११८५॥
रसोनोऽन्यो गृञ्जनो दीर्घपत्रकः । वास्तुकं तु क्षारपत्रम्
१ अन्यो द्वितीयो रसोनः, गृञ्जति कुत्सितं शब्दा
यते, गृञ्जयति कुत्सितं शब्दं जनयति, गृञ्ज्यते कुत्सितं ५० १ वासयतीति वास्तुकम्। 'वस निवासे'(भ्वा.
शब्दायते वा गृञ्जनः । 'गजि गृजि शब्दार्थाः'(भ्वा. प.अ.), णिजन्तः, 'उलूकादयश्च'(उणा-४८१)इति वसेरु
प.से.), नन्द्यादित्वाल्ल्युः, पुंक्ली. । २ दीर्घ पत्त्रमस्य कन्(-कञ्), तुट् च । वास्तुभवत्वाद् वा वास्तुकम् ।
दीर्घपत्रकः । प्याजनाम्नी द्वे ॥ ह्रस्वमध्यं दीर्घमध्यं च । “रम्या वास्तववास्तुकस्तवकिता''["]इति प्रयोगात् । २ क्षारं पत्त्रमस्य क्षारपत्रम् । भृङ्गराजो भृङ्गरजो मार्कवः केशरञ्जनः ॥११८७॥ वथूआनाम्नी द्वे ॥
१ द्रवद्वारेण भृङ्गवत् केशकृणीकरणाद् भृङ्गपालव
। वद् राजते भृङ्गराजः, अदन्तः । “स्यान्मार्कवो भृङ्गराज:
१. 'ङीप्' इति३॥ २. -ण' इति४.५॥ ३. 'डीपि' इति३॥ ४ 'तुण्ड-' इति४.५॥ ५ 'तुण्ड-' इति४॥ ६ '-कः' इति३॥ ७ द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, श्री-१८५, पृ.२३८॥ ८ 'तीडू-' इति३.५॥ ९ -श्रवा-' इति१.३.५ ॥, तुलनीयोऽमरकोषः१।४।१४२ ।। १०. 'रुह-' इति१ ॥ ११. '-येति' इति४॥ १२. 'मन्यते' इति१.३॥ १३. इतोऽग्रे ४प्रतौ "स्त्रीलिङ्गः, स्याज्जीवन्त्या तु योषितीति वचनात्" इति दृश्यते ॥ १४ 'मनु' इति२.३.४.५ ॥ १५. कोष्ठान्तर्गतपाठः ४प्रतावेव दृश्यते ॥ १६. द्र. टीकासर्वस्वम्, भा-२, २४१५८ ॥, पृ.२०१॥, तत्र-'रम्या वास्तुकवास्तववस्तवकिका' इति दृश्यते ॥, पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, भो-२०४, पृ.२६१ ॥ १७. 'वथूया-' इति२, 'बथूआ-' इति३॥ १८. 'आ-' इति३॥ १९. '-नेति' इति३॥ २०, द्र. स्वोपज्ञटीका४।११८६ ।।, पृ.२६६॥ २१. 'अशेर्लशश्च'( ) इत्युणादिगणे, 'अश भोजने' अस्मादुनन्, धातोलशादेशश्चेत्यर्थः ॥ २२. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, वनौषधिवर्गः, श्री-१९४, पृ.२४९ ॥ २३. 'क्त: प्र-' इति२॥ २४. '-यक-' इति१॥ २५. '-तश-' इति४.५ ॥ २६. 'गज गजि गृज गृजि मुज ('मज' इति क्षीरतर.) मुजि शब्दार्थाः' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ २७ ५प्रतौ नास्ति ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |