Page Text
________________
४९८
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्डः-४, अप्कायः [या]वत्''[]इति पञ्जिकादयः । “अखातो देवखातकः" प्रत्ययः । सरति जलमस्यां सरसी । 'सृ गतौ'(भ्वा. [ ]इति पुंस्काण्डेऽमरदत्तात् पुंस्यपि, "अखात:"[]इति तु प.अ.), असुन, गौरादित्वाद् डीषि । “सरसी: परि- ३० स्वामी। द्वे कुण्डस्य। कुण्डमपि । "कुण्डं देवजलाधारे" शीलितुं मया''[नैषधीयचरितम्, सर्ग:-२, शो-४०] इति [विश्वलोचनकोशः, डान्तवर्गः, श्रो-४] इति श्रीधरः । श्रीहर्षः । ५ सरन्ति जलान्यत्रेति सरः, क्लीबे । 'सृ "नदीषु देवखातेषु प्रातः स्नायाद् दिने दिने । गतौ'(भ्वा.प.अ.), असुन् । मिश्रास्तु-"कासारस्त्वल्पसरसि
तदभावे तडागे वा वाह्ये स्नानं समाचरेत् ॥१॥"[] सरसी तु महासरः''[ ]इति विशेषमाह । पञ्च सरसः । इति विष्णुः । “द्वे देवद्वारस्थजलाशयस्य''[७]इति तु मिश्राः॥ 'तलाव' इति भाषा ॥१०९४॥ पुष्करिण्यां तु खातकम् । वेशन्तः पल्वलोऽल्पं तत्
१ विशन्त्यत्र भेकमहिषादय इति वेशन्तः । १ पुष्करं जलम्, तदेतस्यामस्तीति पुष्करिणी । ।
'विश प्रवेशने'(तु.प.अ.), 'जविशिभ्यां झच्'(उणा-४०६), १० 'पुष्करादिभ्यो देशे'५।२।१३५ ॥ इतीनिः, 'ऋन्नेभ्यो ङीप्'
'झोऽन्तः'७।१३॥ । “वर्षास्वगाधजल: ग्रीष्मेऽल्पजल: ४।१।५॥ । वर्तुला पुष्करावती चेयम् । “समचतुरस्रा
शुष्यति वा वेशन्तः''[पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, शूो- ४० पुष्करिणी"[पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, श्रो-२५५] इति
२५६]इति मिश्राः । २ पलति गच्छति पल्वलः । 'पल मिश्राः । २ खन्यते खातम्, ह्रस्वं खातं खातकम् ।
गतौ'(भ्वा.प.से.), 'साधसिवर्णसितन्दुलाङ्कशवर्षेषुलपल्व'यावादिभ्यः कन्'५।४।२९॥ । द्वे पुष्करिण्याः ॥
लधिष्ण्यशल्याः (सानसिवर्णसिपर्णसितण्डुलाङ्कशचषालेपद्माकरस्तडागः स्यात् कासारः सरसी सरः ल्वलपल्वलधिष्ण्यशल्याः)'(उणा-५४७) इति वलच् ।
॥१०९४॥ अस्त्रियामयम् । तल्लो देश्याम, संस्कृतेऽपि । तत् १ पद्मानामाकर उत्पत्तिस्थानं पद्माकरः । "क्व- सरोऽल्पं लघु । द्वे लघुतटाकस्य ॥ चित् पद्मशून्येऽपि, योग्यतया''[ ]इति तु सुभूतिः । २
परिखा खेयखातिके । तंड्यते आहन्यते तडागः, पुंक्ली.। 'तड आघाते '(चु.प.
१ परितः खन्यते परिखा । 'खनु अवदारणे' २० से.), 'तडागादयश्च'( )इत्यनेनाऽऽकप्रत्यये कस्य गत्वे च,
(भ्वा.उ.से.), 'अन्येभ्योऽपि- '(वा-३।२।१०१॥) इति डः। निपातनात् 'तडेराग: '(हैमोणा-९७)इत्यागो वा । "पिना
२ खन्यते खेयम् । 'ई च खनः'३।१।१११ ॥ इति यत् । ५० कादित्वादाकप्रत्यये तडाक इति केचित्"["] इति सर्वा
___३ खातैवं खातिका । स्वार्थे कनि, 'प्रत्ययस्थात्-' नन्दः । एतौ तृतीयवर्गतृतीयमध्यौ । "तटमकति तटाकः"
७४।४४॥ इतीत्वम् । दुर्गवेष्टनहेतुरियम् । त्रीणि 'खाई' ["]टमध्य इत्यन्ये । ३ कासति(कासते) वाताहततरङ्गैः ।।
इति ख्यातायाः॥ शब्दायते कासारः । 'कास शब्दे'(भ्वा.आ.से.), 'तुषारादयश्च'(उणा-४१९)इत्यारन् । "कं जलमासरत्योति
: स्थानकं च सः [वा], 'सृ गतौ'(भ्वा.प.अ.), बाहुलकादधिकरणे घञ्"
॥१०९५॥ ["]इति तु भट्टः । कासन्ते बकादयोऽत्रेति वा, आरनेव १ आलूयते तरुसेकार्थं खन्यते आलवालम्,
.
पाताल
रत्पत्रात स्यादा
१. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, श्री-२५५, पृ.३०५ ॥ २. 'सिद्धमिति तु पञ्जिकादयः' इति१, 'सिद्धमिति वदन्ति' ('वदति' इति२) पञ्जिकादयः इति२.३ ॥ ३. रामाश्रमी१।१०।२८॥, पृ.१३२॥ ४ अम.क्षीरस्वामिकृतटीकायाम्-"नागादिकुण्डमकृत्रिममाखार्तामत्येके" इति दृश्यते, १।९।२७ ॥, पृ.६६ ॥ ५. 'सर्वधरः' इति३॥ ६. "नदीषु देवखातेषु तडागेषु सर:सु च । स्नानं समाचरेन्नित्यं गर्तप्रस्रवणेषु च ॥" इति मनुस्मृत्याम् , ४।२०३ ।।, पृ.१६७॥ ७. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, श्रो-२५५, पृ.३०५ ॥, तत्राऽग्रे-"इत्यन्ये कोक्कटादयः" इति दृश्यते ॥ ८. ४प्रतौ नास्ति ॥ ९. 'ङीष्' इति२.३॥ १०. 'वे-' इति३॥ ११. 'समा-' इति पदचन्द्रिकायाम् ॥ १२. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, शूो२५५, पृ.३०६-३०७॥ १३. 'ता-' इति३॥ १४ अम.क्षीरस्वामिकृतटीकायाम्-"कमासरत्यत्र कासारः" इत्येव दृश्यते, १९२८॥, पृ.६६ ॥ १५. द्र. स्वोपज्ञटीका ४।१०९४ ।।, पृ.२४३॥ १६. 'लघुः' इति३.४.५ ।। १७. '-डा-' इति५॥ १८. '-तेव' इति३ ॥ १९. '-ल आ-' इति३.५ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |