Page Text
________________
१०८४-१०८८] व्युत्पत्तिरत्नाकस्कलिता
४९३ १ अर्जुनस्येयम् आर्जुनी । २ बाहुभिर्दीयते प्रवाहः पुनरोध: स्याद् वेणी धारा रयश्च सः । बाहदा । 'द विदारणे'(त्र्या.प.से.), 'अन्येष्वपि दृश्यते' १ प्रवहत्यनेन प्रवाहः । करणे घज । "प्रवाहो ३।२।१०१॥ इति डः । "बाहु देन कार्तवीर्यार्जुनेना- व्यवहारे स्यादपि स्रोतसि वारिणः''[विश्वप्रकाशकोशः, ३० ऽवतारिता''[]इत्यन्ये । लिखितनाम्न ऋषेश्छिन्नस्य बाहोः हान्तवर्गः, श्रो-१५] इति महेश्वरः । २ वहति ओघः । (छिन्नबाहोः) बाहुदानाद् वा बाहुदा । ३ "सितैव 'वह प्रापणे'(भ्वा.उ.अ.), न्यङ्कवादित्वादचि कृतघत्वो सैती, सैती चाऽसौ वाहिनी नदी चेति सैतवाहिनी" निपात्यते । ३ वेति वेणी। 'वी गत्यादौ '(अ.प.अ.)। ४ [ ]इति सर्वधरः । "सैकतं वहतीत्यावश्यके णिनिः, ध्रियते जलमनया धारा । भिदादित्वादङि साधु, गुणो पृषोदरात्''[] इति तु स्वामी । "सितवाहाः श्वेताश्वा- दीर्घत्वं च । "द्रवद्रव्यप्रपातनं धारा''[ ] इति न्यासे ।
स्तद्योगात् सितवाही श्वेतवाहनः कार्तवीर्यस्तेनाऽवतारि- खड्गधारादावुपमानात् प्रयोगः ।५ रयते गच्छति रयः । १० त्वात् सैतवाहिनी''[ ]इति पञ्जिका । त्रीणि आर्जन्याः ॥ 'रय गतौ'(भ्वा.आ.से.), असुन् । पञ्च प्रवाहस्य ॥ वैतरणी नरकस्था
घट्टस्तीर्थोऽवतारे
१ घट्टन्ते चलन्त्यनेन घट्टः । 'घट्ट चलने'(भ्वा. १ विगततरणौ व्यर्के पाताले भवा वैतरणी ।।
आ.से.), करणे घञ् । २ तरन्त्यनेनेति तीर्थः, पुंक्ली .। ४० 'तत्र भवः '४।३।५३ ।। इत्यण् । विगततरणिर्विनौका वा,
'त प्लवनतरणयो: '(भ्वा.प.से.), 'पात्रतुदिवचिरिचि-'(उणास्वार्थे ऽण् । विरुद्धं तरणं वितरणम्, तद् यस्याऽस्ति, १६४) इति थक्, 'ऋत इद्धातो:७।१।१०० ॥, 'उरण रपरः' ज्योत्स्नादित्वादणि वैतरणी वा। विरणेन दानेन तीर्यत इति
१।१।५१ ॥ इति रपरत्वम् । ३ अवतरन्त्यनेन, अवतरशेषेऽणि वा वैतरणी । २ नरके तिष्ठतीति नरकस्था । त्यत्रेति वा अवतारः । 'त प्लवनतरणयोः '(भ्वा.प.से.), 'आतोऽनुपसर्गे कः'३।२।३।। द्वे वैतरण्याः ॥ [शेषश्चात्र-] 'अवे तस्त्रोर्घज'३३५१॥ तत्र । त्रीणि नद्याद्यव"मुरुन्दला तु सुरुला सुरुवेला तु नन्दनी । तरणमार्गस्य । 'आरु' इति भाषा॥ चर्मण्वती 'रितिनदी सम्भेद: सिन्धुसङ्गमः ॥१॥"
अम्बुवृद्धौ पूरः प्लवोऽपि च ॥१०८७॥ २० [शेषनाममाला४।१६।।] ॥
१ अम्बुनो जलस्य वृद्धिराधिक्यमम्बुवृद्धिस्तत्र । म्भःसरणं स्वतः ॥१०८६॥ पूरयति अम्भसा कूलयोवृद्धिं पूरः । 'पूरी आप्यायने' १ स्रवति निम्नं देशं स्रोतः, क्लीबे । ' (दि.आ.से.), अच् । २ प्लवन्तेऽत्र प्लवः । 'प्लुङ् ५० गतौ'(भ्वा.प.अ.), 'स्ररीभ्यां तूट च'(उणा-६४१) इत्य- गतौ'(भ्वा.आ.अ.), अत्र । द्वे वारिपूरस्य ॥१०८७॥ सुन् । "स्रोतः सद्य:सकलसलिलं सिल्हकम्''["]इति पुटभेदास्तु वक्राणि दन्त्यादिषूष्मविवेकात् । स्वत आत्मनाऽकृत्रिममित्यर्थः ।
१ पुटं तृणादिसङ्घातं भिन्दन्ति पुटभेदाः । 'पुट अम्भसो जलस्य सरणं गमनमम्भस्सरणम् । [एकम- संश्रेषणे'(तु.प.से.), इगुपधकप्रत्ययान्तः । 'भिदिर् विदारणे' कृत्रिमजलवहनस्य] । 'रेलउ' इति भाषा ॥१०८६॥ (रु.उ.अ.), अण् । पुटं संश्रुिष्ट भिन्दन्तीति वा । अत्रा
१. 'ब-' इति१.२.४ ॥ २. द्र. अम.क्षीर.१।९।३३ ॥, पृ.६७॥, स्वोपज्ञटीका४।१०८६॥, पृ.२४१॥ ३ इतोऽग्रे २.३प्रत्योः 'च' इति दृश्यते ॥ ४ द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, श्री-२६०, पृ.३१२ ॥ ५ '-दिः' इति३.४॥ ६ अम.क्षीरस्वामिकृतटीकायाम्-"सितैव सैती (वाहिनी), यन्माला- मन्तव्या बाहुदार्जुनी ।" इति दृश्यते, १९३३ ॥, पृ.६७॥ ७ -ष्ठति' इति४॥ ८ 'सु-' इति२.३.४॥ ९ 'मु-' इति३॥ १०. इतोऽग्रे रप्रतौ 'तु' इति दृश्यते॥ ११. "सु-' इति१.३॥ १२. 'नन्दिनी' इति३॥ १३. 'रन्त-' इति३॥ १४ "मुरुन्दला तु मुरला सुरवेला सुनन्दिनी । चर्मण्वती रन्तिनदी" इति शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोः ॥ १५. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, श्रो-२३९, पृ.२८५ ॥, रामाश्रमी १।१०।११॥, पृ.१२४॥ १६. '-नो-' इति३.५॥ १७ '-कृतकमित्यर्थः' इति३॥ १८ 'श-' इति५ ॥ १९. 'रेलौ' इति३, 'रि-' इति५ ॥ २०. '-न्यतेऽनेन' इति३॥ २१. '-घजो' इति३ ॥ २२. द्र. माधवीयधातुवृत्तिः, भ्वादिः, धातुसं-६२९, पृ.२३४॥ २३. '-ति' इति३.५॥ २४. 'ती-' इति४.५ ॥ २५. --नेन' इति३॥ २६. '-रत्यनेन' इति३॥ २७ ‘-द्यप्रव-' इति३ ॥ २८. '-रउ' इति३, '-5' इति५ ॥ २९. 'अच्' इति४.५॥ ३०. 'संश्रेषं' इति१ ।।
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |