Page Text
________________
४४१
९८८-९९२]
व्युत्पत्तिरत्नाकरकलिता दारेषु यथा-"गृहा मुनीनामुटजाङ्गणेषु"[] | सद्मनि यथा- 'पुंसि संज्ञायाम्-'३।३।११९॥ इति घः । १२ एवं निली"गृहानुपैतुं प्रणयादभीप्सवो भवन्ति नाऽपुण्यवतां मनीषिणः" यतेऽस्मिन्निति निलयः । १३ शलन्त्यत्रेति शाला । 'शल []इति। ३ विशन्त्यस्मिन्निति वेश्म, क्लीबे । 'विश गतौ'(भ्वा.प.से.), 'हलश्च'३।३।१२१॥ इति घञ्, 'अत प्रवेशने'(तु.प.अ.), '-मनिन्'(उणा-५८४)इति मनिन् । ४ उपधाया:'७।२।११६॥ इति वृद्धिः । शलन्ति गच्छन्त्येनमिति, निकेतन्त्यस्मिन्निति निकेतनम् । निकेत्यतेऽस्मिन्निति वा । कर्मणि घञ् वा । "लोकाश्रयत्वाल्लिङ्गस्येति स्त्रीत्वम्" निपूर्वः 'कित निवासे'(भ्वा.प.से.), अधिकरणे ल्युट []इति स्वामी । "स्त्रियां शाला पुमान् शालो नृपमत्स्य
॥९८९॥ ५ मन्द्यते सुप्यतेऽत्रेति, स्तूयते वा मन्दिरम्, प्रभेदयो:"[ ]इति तालव्यादौ रभसात् । १४ सह मिलिता स्त्रीक्ली. । 'मदि [स्तुति] मोद[मद]स्वप्नकान्तिगतिषु'(भ्वा.- भान्त्यत्रेति सभा । सहपूर्वाद् 'भा दीप्तौ'(अ.प.अ.)
आ.से.), 'इषिमदिमुदिखिदिछिदिविदि (भिदि)मन्दिवन्दि- अस्मा 'अन्येभ्योऽपि- '(वा-३।३।१०१॥)इति डः । १० (चन्दि)तिमि-'(उणा-५१) इत्यादिना किरच् । स्त्रियां टाप्, बाहुलकाद् वा 'आतोऽनुसर्गे कः'३।२३॥ इत्यङ् । सम्यग् ४०
प्रयोगश्च-"व्रजति पथि मनाङ्ग(मनाहं?) मन्दिरातस्तवारिः" भातीति वा । "पृषोदरादित्वान्मकारलोपः''[ ]इति [ ]इति सुभूतिः । ६ सीदन्त्यत्र सदनम् । 'षद्ल विश- स्वामी । १५ उदकं प्रतिहतं वसितमाच्छादितमनेनाऽत्र वा रणगत्यवसादनेषु '(भ्वा.तु.प.अ.), अधिकरणे ल्युट । उदवसितम् । पृषोदरादित्वादुदादेशे शकन्ध्वादित्वाद् वा । "'बहुलं छन्दसि'( )इति दीर्घत्वे सादनमपि"["] इति "ऊर्ध्वमवसितम्"["] इति तु भट्टः । १६ कोलन्त्यत्रेति पारायणम् । यथा-"न जीवहीनो यमसादनं व्रजेत्'[ ] इति कुलम् । 'कुल संस्त्याने '(भ्वा.प.से.), 'इगुपधज्ञा-'३।१। रामायणम् । "नेष्यते यमसादनम्''[ ]इति भारतं च । १३५ ॥इति कः, कित्त्वाद् गुणाभावः ॥९९०॥ १७ धृष्णु"सदनं सादनम्"[ ] इति द्विरूपं च । ७ सीदन्त्य- वन्त्यस्मिन् धिष्ण्यम् । 'जिधृषा प्रागल्भ्ये'(स्वा.प.से.), स्मिन्निति सद्म । 'षद्लु विशरणादौ '(भ्वा.तु.प.अ.), 'मध्यविड्यशिक्यान्यपर्जन्यवदान्यथो(?)हर्म्यधिष्ण्यप
'-मनिन्'(उणा-५५७)इति मनिन् । सद्मनि, सद्मानि इत्यादि स्त्यागस्त्यपुलस्त्यापत्यसत्यकुड्यकुल्याभल्यादयः'( )इति २० क्लीबे । ८ नितरां चीयते निकाय्यः । 'चिञ् चयने' क्यपि साधुः । १८ आवसन्त्यस्मिन्निति आवसथः । 'वस ५०
(स्वा.उ.अ.), 'पाय्यसान्नाय्यनिकाय्यधाय्यामानहविर्निवास- निवासे '(भ्वा.प.अ.), 'उपसर्गे वसे: '(उणा-३९६) सामिधेनीषु'३।१।१२९ ॥ इति साधुः । ९ भवन्ति तिष्ठन्त्यत्र इत्यथप्रत्ययः । १९ तिष्ठन्त्योति स्थानम् । 'करणाधिभवनम्, पुंक्ली. । 'भू सत्तायाम्'(भ्वा.प.अ.), अधिकरणे करणयोश्च'३।३।११७ ।। इत्यधिकरणे ल्युट् । २० अपल्युट् । १० कुट्यते कुटः । 'कुट छेदने'(चु.आ.से.), स्त्यायति सङ्घातीभवति पस्त्यम् । 'ष्ट्यै स्त्यै शब्दसङ्घाघञर्थे कः । कुटति कुटिलीभवति वा । 'इगुपध-' तयोः '(भ्वा.प.अ.), पृषोदरादित्वात् । वस(पस)न्त्यस्मि३।१।१३५ ॥ इति कः । स्त्रीक्लीबलिङ्गोऽयम् । स्त्रियां निति, पतन्त्यत्रेति वा । उभयत्र 'मध्यविड्य-'( ) गौरादिङीषि कुटी। "इगुपधत्वात् किप्रत्यये कुटि:"[ ]इति इत्यादिना निपातनात् साधुः । वस्त्यमिति वादिरपि, तद्व्याभीमसेनः । "लघुकुट्यां कुटीरमिति, ह्रस्वान्तोऽपि स्त्रियां ख्या त्वित्थम- 'वसु स्तम्भे'(दि.प.से.), स्त्रियां क्तिनि
कुटिः, यथा भ्रूकुटि:''[]इति पञ्जिका । ११ आलीयते- वस्तिः , 'तत्र साधुः'(४।४।९८॥)इति यति वस्त्यम् । ३० ऽस्मिन्निति आलयः। 'लीञ् (लीङ्) श्लेषणे'(दि.आ.अ.), ""वसेस्ति: '(उणा-६१९) इति तिप्रत्ययः । "बाहुलकाद् ६०
१. द्र. अनेकार्थकैरवाकरकौमुदीटीका, भा-१, २५८५ ॥, पृ.३३५॥ २. 'किति' इति३ ॥ ३ 'स्त्रीक्लीबम्' इति४.५ ॥ ४ '-कान्ति-' इति मैत्रेयमते ॥ ५ -चिदि-' इति३॥ ६ 'व्रजंति' इति५ ॥ ७ द्र. टीकासर्वस्वम्, भा-२, २।२५ ॥, पृ.२६ ॥, पदचन्द्रिका, भा-२, पुरवर्गः, श्लो-२३, पृ.३४॥ ८ 'विशरणादौ' इति४॥ ९ -त्वं' इति३॥ १०. द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, पुरवर्गः, श्लो-२३, पृ.३३॥ ११. 'तथा' इति ॥ १२. '-ति' इति३॥ १३. '-न्त्यत्रेति' इति४॥ १४ इतोऽग्रे १.२.४.५प्रतिषु 'पुंक्लीबोऽयम्' इति दृश्यते ॥ १५. 'स्त्रीक्ली' इति३ ॥ १६. 'गौरादिति' इति१॥ १७. 'कुटीः' इति१॥ १८ द्र. पदचन्द्रिका, भा-२, पुरवर्गः, श्लो-२४, पृ.३६ ॥, तत्र-"इगुपधत्वात्''(उ.४।११९) को 'कुटिश्च' इति दृश्यते ॥ १९. '-यन्ते' इति१॥ २०. अम.क्षीर, न दृश्यते ॥ २०. ५प्रतौ नास्ति ॥ २१. अम. क्षीरस्वामिकृतटीकायाम्"उदवसिनोति स्मोर्ध्वमवसीयते वोदवसितम् ।" इति दृश्यते, २॥२४॥, पृ.७४ ॥ २३. 'संस्थाने' इति१॥ २४ '-त्यत्रेति' इति१ ॥ २५. 'पृषोदरादिः' इति४॥ २६. इतोऽग्रे १प्रतौ 'वा' इति दृश्यते॥ २७ 'चेत्थम्' इति३॥ २८ तिः' इति४॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |