Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala

SR No.: 016065
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Publication Year: 2003
Total Pages: 1098
Language: Sanskrit
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 113

७२
अभिधानचिन्तामणिनाममाला
[देवकाण्ड:-२ 'सर्वधातुभ्य इन्'(उणा-५५७)इतीन् शचिः। 'कृदिकारात्-' "जयन्ते यागसन्तानः''[शेषनाममाला २।३४॥] ॥१७५।। (गणस-४।१।४५॥)इति ङीषि शची, तालव्यादिः । "सर्व- मता जयन्ती तविषी ताविषी न्द्रियेषु सचते समवैतीति सचिः। 'षच समवाये '(भ्वा.
१ इन्द्रस्य सुता जयन्ती । जयति जयन्ती, गौराआ.से.), 'सर्वधातुभ्य इन्'(उणा-५५७), 'धात्वादेः षः सः' ।
दित्वाद् ङीष् । २-३ तवति गच्छति तविषी, ताविषी। ६।१६४॥ षस्य सः, 'कृदिकारात्-'(गणसू-४।१।४५ ॥) ङोषि 'तव गतौ' सौत्रो धातः 'तवेर्णिदा'(उणा-४८) इति इषसची दन्त्यादिरपि"[ ]इति पञ्जिका। २ इन्द्रस्य स्त्री इन्द्राणी। प्रत्ययः, गौरादित्वात ङीष । णित्पक्षे आद्यचो वृद्धिः। त्रीणि 'इन्द्रवरुणभवशर्वरुद्रमृङ-'४।१।४९ ॥ इत्यादिना डीषानुकौ । इन्द्रसतायाः ॥ 'इन्द्रवरुण-'४।१४९॥ इति सूत्रे "अनुकि कर्तव्ये दीर्घाकार
उच्चैःश्रवा हयः। मानुकं शास्ति, तद् ज्ञापयति 'यतो विहितं ततोऽन्यत्रापि
१ इन्द्रस्य हयः उच्चैःश्रवाः । उच्चैः श्रवसी अस्य भवति', तेन कीर्याणी गीर्याणीत्यादि सिद्धं भवति''[ ]इति उच्चैःश्रवाः । उच्चैः शणोति वा । 'श्र श्रवणे'(भ्वा.प.अ.), ४० धातुपारायणम् । अत एव
'-असुन्'(उणा-६२८)इत्यसुन्, ‘सार्वधातुकार्धधातुकयोः' "लेखर्षभोऽप्यथ शची स्यादिन्द्राणी शतावरी । ७३८४ ।। इति गुणः, 'अत्वसन्तस्य चाधातोः'६।४।१४॥ इति
चारुधारा महेन्द्राणी शक्राणी जयवाहिनी ॥१॥ इति सौ दीर्घः । 'वा शरि'८।३।३६॥ इति पक्षे विसर्गस्य सत्वम. रभसः । ३ पुलोम्नो मुनेरपत्यं पौलोमी । 'बहादिभ्यश्च 'स्तोः श्चुना श्चुः'८४४०॥शकारः । द्वे इन्द्रस्य अश्वस्य । ४।१।९६॥ इतीब् । ४ जयं वहतीत्येवंशीला जयवाहिनी। "वृषाव:"[शेषनाममाला २॥३४॥] इति शैषिकम ॥ चत्वारि इन्द्राण्याः । शेषश्चात्र
मातलिः सारथिः "(स्यात् पौलोम्यां तु) शक्राणी चारुरावा शतावरी ।
१ इन्द्रस्य सारथिः मातलिः । धातूनामनेकार्थत्वाद् महेन्द्राणी परिपूर्णसहस्रचन्द्रवती ॥२॥"[शेषनाममाला २३४॥]॥ मानं मतम्, मतं लाति मातलिः । 'ला आदाने'(दि.प.अ.),
बहुलवचनात् कर्तरि किः, 'आतो लोपः-'६४।६४ ॥इत्यातनयस्तु जयन्तः स्याजयदत्तो जयश्च सः॥१७५॥
लोपः । सूतकर्माणि मतानि, मतानि लाति मतलः, मतल- ५० १ इन्द्रस्य तनयः पुत्रः जयन्तः । जयति सर्वोत्कर्षेण स्यापत्यं मातलिरिति वा । 'अत इञ्'४।१९५॥ । एकमिन्द्रवर्तते, जयत्यभिभवति शत्रून् वा । 'जि जये'(भ्वा.प.अ.), सारथेः। "हयंकषः''[शेषनाममाला २॥३५॥] इति शैषिकम्॥ 'जि अभिभवे'(भ्वा.प.अ.) अतो वा, 'हभृ-(तृभू-)' (उणा
देवनन्दी द्वाःस्थः ४०८)इत्यादिना झच्, 'झोन्त:'७।१३। झस्यान्तादेशः। केचित्तु '-गण्डिमण्डिजनिनन्दिभ्यश्च'(उणा-४०८)इति सूत्रे जनिस्थाने
१ इन्द्रस्य द्वा:स्थः । द्वारि तिष्ठतीति द्वा:स्थः द्वारजिं पठित्वा झचमानयन्ति । २ जय एनं देयादिति जयदत्तः।
पालः, देवान् नन्दयतीत्येवंशीलः देवनन्दी । 'टुणदि (टुनदि) 'डुदाञ् दाने'(जु.उ.अ.), 'क्तिच्क्तौ च संज्ञायाम्'३।३।१७४ ॥
समृद्धौ'(भ्वा.प.से.), 'सुप्यजातौ-३।२७८ ॥ इति णिनिः।
देवनन्दिनौ, देवनन्दिनः इत्यादि। एकमिन्द्रद्वारपालस्य ॥ इति क्तप्रत्ययः, 'दो दद् घोः'७।४४६॥ इति दाबः दथादेशः, 'खरि च'८४५५ ॥ चवम्, 'तितुत्रतथसिसुरसकसेषु च'
गजः पुनः ॥१७६॥ ७।२।९ ॥ इतीनिषेधः । ३ जयति जयः । 'जि जये'(भ्वा.३० प.अ.), पचाद्यच् । त्रीणि इन्द्रपुत्रस्य । शेषश्चात्र- ऐरावतो हस्तिमल्लः श्वेतगजोऽभ्रमुप्रियः ॥१७७॥ ६०
१. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, स्वर्गवर्गः, श्रो-४०, पृ.६१॥, तत्र "धात्वादेः षः सः, षस्य सः, 'कृदिकारात्-' ङीषि" इति न दृश्यते ॥ २. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, स्वर्गवर्गः, शूो-४०, पृ.६१ ॥, रामाश्रमी ११४५॥, पृ.२३ ॥ ३. अत्र जिज्ञासुभी रामाश्रमी ११४५ ॥, पृ.२३, तथा सिद्धान्तकौमुद्यां 'इन्द्रवरुण-' इत्यत्रत्या तत्त्वबोधिनीव्याख्या द्रष्टव्या, पृ.१४९॥ ४. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, स्वर्गवर्गः, थो-४०, पृ.६१॥ ५. कोष्ठान्तर्गतपाठः १.२.४प्रतिषु नास्ति ॥ ६. 'चारुधारा' इति शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोः ॥ ७. '-गडि-' इत्युणादिगणे ॥ ८. उणादिगणसूत्रे तु 'जि' एव दृश्यते ॥ ९. ३.४ नास्ति ॥ १०. '-णोतीति' इति३.४॥ ११. तेन 'उच्चैश्श्रवाः' इत्यपि बोध्यम् ॥ १२. 'इन्द्रहयस्य' इति३, 'इन्द्राश्वस्य' इति४॥ १३. 'वृषणश्वो' इति शेषनाममालास्वोपज्ञटीकयोः ॥ १४. 'इन्द्रसारथिः' इति१.२॥ १५. 'क्तिः' इति३॥
२०
Jain Education Intemational
Jain Education Intermational
: