Page Text
________________
(४३७) समुग्धाय अभिधानराजेन्द्रः।
समुग्धाय कोसेणं तिमि , केवइया पुरेक्खडा, कस्सइ अ- बनाऽपि पूर्वोक्तानुसारेण स्वयं परिभावनीया, एवं चतुर्विथि कस्सइ नत्थि, जस्सास्थि जहोणं एक्को वा
शतिदराडकक्रमेण कषायसमुद्घानो मारणान्तिकसमुद्घा
तो वैक्रियसमुद्घातस्तैजससमुद्घातश्च प्रत्येकं, तत एव दो वा तिषिण वा उक्कोसेणं चत्तारि , एवं निरंतरं
पञ्चचतुर्विंशतिदण्डकसूत्राणि भवन्ति । तथा चाह:जाव रोमाणियस्स , नवरं मरणमस्स अतीता वि पुरे-- 'एवं जाव सेयगसमुग्घाए' इत्यादि, एवं बदनासमुद्घाक्खड़ा वि जहा नेरइयस्स पुरेक्खडा। एगमेगस्सणं भंते!
तप्रकारेण शेषसमुद्घातेष्वपि प्रत्यकं तावद्वक्तव्यं यावत्तैनेरइयस्स केवतिया केवलिसमुग्धाया अतीता ? ,
जससमुद्घातः, शेषं सुगमम् , 'एगमेगस्स ण' मिन्यादि,
एकैकस्य भदन्त ! नैरयिकस्य पाश्चात्य सकलमतीत कागोयमा! नत्थि, केवइया पुरेक्खडा?, गोयमा कस्स
लमपक्ष्य क्रियन्त माहारकसमुद्घाता अतीताः ?, भगवाइ अस्थि कस्सइ नत्थि, जस्सस्थि एको, एवं • जाव नाह-गौतम ! कस्यापि 'अन्थि' सि-आस्तीति निपातः चेमाणियस्स , नवरं मणूसस्स अतीता कस्सइ अस्थि , सर्वलिङ्गवचनो, यदाह शाकटायनन्यासकृत्-" मस्तीति कस्सइ नत्थि , जस्सस्थि एको, एवं पुरेक्खडा वि । निपातः सबंलिङ्गवचनेश्चि" ति, ततोऽयमर्थः-कस्यापि (सू०३३२४)
अतीता आहारकसमुद्घाताः सन्ति कस्यापि न सन्ति,
येन पूर्व मानुष्यं प्राप्य तथाविधसामध्यभायतश्चतुर्दशप'एगमगस्स णं भंते !' इत्यादि , एकैकस्य सूत्र मका
र्वाणि नाधीतानि, चतुर्दशपूर्वाधिगम या श्राहारकलव्यरोऽलाक्षणिकः, भदन्त ! नैरयिकस्य सकलमतीत काल- भावतः तथाविधप्रयोजनाभायतो वा श्राहारकशरीरं न मधिकृत्य केवाय 'त्ति-कियन्तो वेदनासमुद्घाता अ- कृतं तस्य न सन्तीति, यस्यापि सन्ति तस्यापि जघतीता-अतिक्रान्ताः ?, भगवानाह-गौतम ! अनन्ताः,ना- न्यतः एको वा द्वौ वा उत्कर्षतम्तु त्रयो, न तु चत्वार , रकादिस्थानानामनन्तशः प्राप्तत्यादेकैकस्मिश्च नारकादि- चतुष्कृत्वः कृताहारकशरीरस्य नरकगमनाभावात् , आह स्थानप्राप्तिकाले प्रायोऽनेकशा वेदनासमुद्घातानां भावात् , च मूल्टीकाकार:-"आहारसमुग्घाय। उक्कोसणं निन्नि, पतच्च बाहुल्यापेक्षयोच्यते, बहवो हि जीवा अनन्तका- तदुवरि नियमा नरगं न गच्छद जस्स चत्तारि भवन्ति " लमसंव्यवहारराशेरुद्वत्ता वर्तन्ते, ततस्तदपेक्षया एकैकस्य । इति, पुरस्कृता अपि कस्यापि सन्ति कस्यापि न सन्ति, नैयिकस्यानन्ता अतीता वेदनासमुद्घाता उपपद्यन्ते । तत्र यो मानुष्यं प्राप्य तथाविधसामध्यभावतश्चतुर्दशपू-- ये तु स्तोककालमसंव्यवहारराशेरुद्वृत्तास्तेषां यथासम्भवं । धिगममाहारकसमुद्घातं चान्तरेण सत्स्यति तस्य संख्यया असंख्यया वा प्रतिपत्तव्याः , केवलं ते कतिपय न सन्ति, शेषस्य तु यथासम्भवं जघन्यत एको हो इति न विवक्षिताः । 'केवड्या पुरेक्खड' ति इदं सूत्रं पाठ- चा त्रयो वा उत्कर्षतश्चन्वारः, तत ऊर्वमवश्यं गत्यन्तरासुचामात्र, सूत्रपाठस्त्वेवम्-' एगमेगस्स ण भंते ! नेरक्यस्म संक्रमणाहारकममुद्घानमन्तरण च सिद्धिगमनभावात् , केवइया वेयणासमुग्धाया पुरेक्खडा'इति,सुगम,नवरं पुरे श्र- 'एव ' मित्यादि, एवं नैरयिकालेन प्रकारेण चतुर्विशये कृताः-तत्परिणामप्राप्तियोग्यतया व्यवस्थापिताः, साम- तिदण्डकक्रमेण निरन्तरं तावद्वाच्यं यावद्वैमानिकस्य सू
र्थ्यात् तत्कर्तृजीवनति गम्यत , पुरस्कृता अनागतकाल- घम् , नवरं मनुष्यस्यातीता अपि पुरस्कृता अपि यथाभाषिन इति तात्पर्यार्थः । अत्र भगवानाह-कस्यापि स- नैरयिकस्य पुरस्कृतास्तथा वाच्याः, अतीता अपि चत्वारः न्ति कस्यापि न सन्ति, यस्यापि सन्ति, तस्यापि जघ- पुरस्कृता अपि चत्वार उत्कर्पतो वाच्या इत्यर्थः । सूत्रम्यत एको द्वौ वा प्रयो वा, उत्कर्षतः संख्यया वा अ- पाठश्चैवम्-' एगमेगस्स णं मरणूसस्स भंते ! केवदया संख्येया वा अनन्ता वा । इयमत्र भावना-यो नाम वि
आहारसमुंग्याया अतीता ?, गोयमा ! कस्सर अस्थि बक्षितप्रश्नसमयानन्तरं वेदनासमुद्घातमन्तरेणैव नरकादु- कस्सइ नत्थि, जस्स अस्थि जहन्नण एको वा दो वृत्यानन्तरमनुष्यभवे वेदनासमुद्घातमप्राप्त एव सत्स्यति वा तिन्नि वा उकासेणं चत्तारि, कवया पुरक्खडा?, गा तस्य पुरतो वेदनासमुद्घात एकोऽपि नास्ति , यस्तु यमा ! कस्सह अस्थि कस्सइ नन्थि जस्स अस्थि जहन्नंग विवक्षितप्रश्नसमयानन्तरमायुःशेषे कियत्कालं नरकर्भव एको वा दो वा तिन्नि वा उक्कोसणं चत्तारि' अत्र भावनास्थित्वा तदनन्तरं मनुष्यभवमागत्य सेत्स्यति तस्य एकादि- इह यश्चतुर्थचलमाहारकशरीरं कगति स नियमात् तद्भव सम्भवः , संख्यातकालसंसारावस्थायिनः संख्याताः, असं
एव मुक्तिमासादयति, न गत्यन्तरं, कथमतदवसीयत तिख्यातकालसंसारावस्थायिनोऽसंख्याताः, अनन्तकालसंसा- चेत् ?. उच्यत-मूत्रपौर्वापर्यपालाचनात् , तथा-यदि चतुगवस्थायिनाऽनन्ताः , ' एव' मित्यादि , एवं नैरयिकाक्त- धवलमायाहारकशरीरं कृया गत्यन्तरं संक्रामेत नती प्रकारणासुरकुमारस्यापि यावत् स्तनितकुमारस्य वाच्यम् , नैयिकादावस्यतरस्यां गता उत्कर्पतश्वत्वागण्याहारकततश्चतुर्विशतिदण्डकक्रमेण निरन्तरं तावद्वाच्यं यायद्वै- स्य समुयाता उच्यग्न् , न चोच्यन्त, ततोऽवसीयंतमानिकस्य । किमुक्तं भवति ?-सर्वेष्वपि असुरकुमारा- चतुर्थवेलमहारकशरीरं कृत्वा नियमात् तद्भव एवमुदिषु स्थानषु अतीता घेदनासमुद्घाता अनन्ता वाच्याः , का भवनि , न गन्यन्नरगामी, तत्र यः प्रागाहारकशरीरं पुरस्कृतास्तु कस्यापि सन्ति कम्यापि न सन्ति , यस्या- कदाचनापि न कनवान् नस्यानीनमाहारकसमुद्घाती पि सन्ति तस्यापि जघन्यत एको हो वा त्रयो वा उत्क- नास्ति, नतस्तदपतयो कम्मद नत्थि' नि-यस्यागि पतः संख्यया असंख्यया अनन्ना वा इति वाच्याः। भा- सन्ति सोऽपि यदि पूर्वमकवारमाहारकशरीरं कृतवान
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016047 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 7 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1280 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 46 MB |