Page Text
________________
पोग्गलपरियड
न त प्रतिभावपरावर्तते
किलाऽनुभागबन्धाध्यवसायस्थानानि बध्यमानकर्मपुद्रलेषु भागपर्तिकानि यलोक153काशप्रदेशमा निमवृद्धवृद्धतरादि
1
व सर्व स्तोका नुभाग पशिछेदजनके कषायोदये वर्तमानः कवितुर्मृतः ततः कदाचित् पुनरपि तस्मादनन्तरय द्वितीयेागन्धाच्यवसायस्थाने विशेषाधि का अनुभागलिच्छेदजनके वर्तमान सृतः पुनरपि तस्मा व कदाचिद्विशेषाऽचिकाउनु भागपलिच्छेदजनके सुनीये एवं क्रमेव क्रमेण विशेषाधिकाऽनुभाग लिनका अध्यवसाय स्थानकेषु वर्तमानस्य मरणं तावद्वाच्यं यावसर्वोत्कृष्टभागाध्यवसायस्थाने नियमानन्तु मानसपपि स्पृष्टानि भवन्तीति व्यव हितानि पूर्वस्पृष्टानि च न गरायन्त इति ॥ ८ ॥ व्याख्या तं पयस्वरूपम् कर्म०५ कर्म० ।
पोग्गल परियो इह, दव्बाइ चउब्विहो मुणेयव्त्रो । एकेको पुरा दुबो, वायरसभेषणं ।। ३५ ।। इहास्मिन् पारमेश्वरे प्रवचने पुलपरावर्ती द्रव्याऽऽदितो इयक्षेत्र कालयायमंदारो यः त यथा-द्रव्यपुङ्गलपरावर्त्तः, क्षेत्र पुलपरावर्त्तः, कालपुद्रपरायः माचपरावर्त्तश्व मु ' जामुदी" ॥ ८४॥ ७॥ इति कृताना
1
देशः पुनरप्येक पुराव
(१९१५) अभिधान राजेन्द्रः ।
-
Jain Education International
1
धाद्विप्रकारः, तद्यथा - बादरः
"
बादमे सूक्ष्मश्च ॥ ३५ ॥ तत्र बादर - सूक्ष्मद्रव्यपुद्गल परावर्त्तावाहसंसारम्मितो, जात्रय काले फुसिय सव्वाणू | इगु जीवु पायर, अन्नपरतगुडिओ मुद्दयो ||२६|| संसरति प्राणिनोऽस्मिन्निति संसारः चतुईशरज्ज्वात्मक क्षेत्रं तस्मिन् संसारे घटन- परिभ्रमको जीवा, सफ. लेऽपि संसारे ये केचन परमाणवस्तान् सर्वानपि याव ता कालेन स्पृड्डा मुखति श्रदारिकादिरूपतया परिभु परिभुज्य परित्यजति तावान् कालविशेषो बादरद्रपुलपते किमुकं भवति यावता कालेनैकेन सर्वेऽपि जगद्वर्त्तिनः परमावी दथायोगमोदारिकवैक्रिय तैजसका भाषाप्राणापानमनस्त्वेन परिभुज्य परित्यक्तास्तावान् कालविशेषो बादरद्रव्यपुद्गलपरावर्त्तः । सूक्ष्मद्रव्य पुद्गल परावर्त्तमाह
"
·
इत्या द्वि
सुम श्रदारिकादीनां शरीराणामन्यतमस्यां तनौ - शरीरे स्थितः सन् यावता कालेनैको जीवः संसारं परिभ्रमन् सर्वानप्यणून स्पृष्ट्वा - परिभुज्य मु श्ञ्चति , तावान् कालविशेषः सूक्ष्मद्रव्यपुद्गलपरावर्त्तः । इयमत्र भावना - यावता कालेन सर्वेऽपि लोकाऽऽकाशभा. विनः परमाणव श्रदारिकाऽऽद्यम्यत वैकरूप तया परिभुज्य निष्ठां नीयन्ते तावान् कालविशेषः सू दमद्रव्यपुङ्गपरावर्त्तः, पुङ्गलानां परमाणूनामौदारिकाऽऽदि रूपतया विवक्षितैकशरीररूपतया वा सामस्त्येन पराब परिपाति का सतावान् कालः पुलपरा इदं च शब्दस्य व्युत्पत्तिनिमित्तम् अनेन च व्युत्पत्ति
निमित्तेन स्वैकार्थसमयादिप्रवृत्तिनिमित्तमनन्तोस पिणीमानत्वरूपं लक्ष्यते, तेन क्षेत्रपुलपरावर्त्ताऽऽदी पुन परावर्त्तनाभावेऽपि प्रवृतिनिमित्तनोरसर्पिएयय सर्पिणीमानत्वरूपस्य विद्यमानत्वात्परायशब्दः प्र वर्तमानो न वियते यथा गोशब्द पूर्व मनेपु त्पादितः तेन च गमनेन व्युत्पत्तिनिमित्तेन स्वैकार्थसम वायिखुरक कुद्ल | गूलसानाऽऽदि मश्वरूपं प्रवृत्तिनिमित्तमु. ततो मममरहितेऽपि गोपिराडे प्रवृतिनिमित
द्भावाद् गोशब्दः प्रवर्तते इति । श्रस्मिश्च सूक्ष्मे द्रव्यपुजपराव विपक्षि शरीरयतिरेकेाऽयरीया ये परिभुज्य परिभुज्य परित्यज्यन्ते न गए कि तुम भूतेऽपि काले गते सति विवक्षितैकशरीररूपतया परि गम्यते एवं गरायन्ते तदेवमुक्का सूक्ष्म बादमे मि नो द्रव्य पुगलपरावर्त्तः ॥ ३६ ॥
सम्प्रति बादर - सूक्ष्मभेदभिन्नं क्षेत्र पुद्गलपरावर्त्तमाहलोगस्स पसे, अतरपरंपरायची |
1
चम्म बायरोसो, सुमो उ अर्थतरमयस्स ॥ ३७ ॥ लोकस्य - चतुर्दशरज्ज्वात्मकस्याऽनन्तरपरम्परा विभक्तिभ्याम् श्रनन्तरप्रकारेण परम्पराप्रकारेण च, सर्वेषु प्र. देशेष्वेकस्य जीवस्य मृतस्य यावान् कालविशेषो भवति. सतापान्यो बादरपरावर्त्तः । किमुकं म वति ? - यावता कालेनैकेन जीवेन क्रमेणोत्क्रमेण वा यत्र तयिमान सर्वेऽपि खोकाऽऽकाशप्रदेशा मरणसंस् सान्कालविशेष क्षेत्रापरावतः ।
·
स
सम्प्रति क्षेत्रसूक्ष्मपुङ्गपरावर्तमाद'सुमोतरमस्य चतुरस्य कस्य धेषु प्रदेशेयवन्तरतस्यैकस्य जीवस्य यावान् कालविशेषः स तावान् सूक्ष्मः-सूक्ष्म क्षेत्र पुगलपरावर्त्तो भवति । इयमंत्र भावना - यद्यपि जीवस्याऽवगाहना जघन्याऽपि असंख्येयप्रदे ब्रि यमाणस्य विवक्षितः कश्चिदेकः प्रदेशोऽवधिभूतो विव पते ततस्तस्मात्प्रदेश देशान्तरे ये नमः प्रदेशामरणेनाऽवाप्यन्ते ते न गरायन्ते, किं त्वनन्तेऽपि काले गते सति विवक्षितात्प्रदेशादनन्तरो यः प्रदेशो मरणेन व्या. तो भवति, स गण्यते, तस्मादप्यनन्तरो यः प्रदेशो म रणेन व्याप्तः स गएयते । एवमानन्तर्य्यपरम्परया यावता कालेन सर्वेऽपि लोकाकाशप्रदेशा मन स्पृष्टा भवन्ति तावत्कालविशेषः सूक्षेत्रपुराव बा दरसूक्ष्मभेदभिन्नः क्षेत्र पुद्गलपरावर्त्तः ॥ ३७ ॥ सम्प्रति बादर सूक्ष्मभेदभिन्नं काल पुगलपरावर्त्तमाहउस्तपखित, अतरपरंपराविभचोहिं कालम् बायरो सो सुमो उ अतरपयस्स ॥ ३८ ॥ इहोत्सर्पिणीग्रहणेनाऽबसर्पिण्यप्युपलक्ष्यते । ततोऽयमर्थःउत्सर्पिण्यवसर्पिणीसमयेषु सर्वेष्वपि श्रनन्तरपरम्पराविभ क्रिभ्याम् - अनन्तरप्रकारेण परम्पराप्रकारेण च मृतस्य• यावान् कालो भवति तावान् बादरः कालपुद्रलपरा मर्त्तः । एतदुक्तं भवति यावता कालेनैको जीवः सर्वा
For Private & Personal Use Only
पोगालपरियह
·
3
3
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016045 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 5 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1652 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 60 MB |