________________
जत्तिसुव
बेत विधीयेत, कथञ्चितथापि 'न हु' नैव भवति स्यात् तद्यु हेम
भिरसद्भिरिति गाथार्थः ॥ ३६ ॥ पञ्चा० १४ विव० ।
कित्तिपुरिस- युद्ध कीर्तिपुरुष- पुं० । 'जुज्भकिलिपुरिस शब्दार्थे, स० ।
जुरूकुसल - युद्धकुशल-पुं० । 'जुज्झकुसल' शब्दार्थे श्र०क० । जवणी इ-युद्धनीति - स्त्री० । 'जुज्जणी' शब्दार्थे, आ० क० । जुदवख दक्ष पुं० [जुमदल शब्दा०३२० जुद्धवासाय- युकव्यवसाय पुं० कयवसाय सम्हा
उत्त०३ प्र० ।
जुकविरिषी पुं० जुन्कविरिय शब्दार्थे, सि बुक पुफसल पुं० [सुमन' शब्दार्थे, रा० जुद्धसङ्घ-'०३०द्वार पत्ता युक्त्वा श्रध्य० युज-कचा योगं कृत्येत्यर्थे प्रा० ४ पाद ।
जुम्म पुग्म न० - पृषोदराः
।
मुसुरो
वा " । ८ । २ । ६३ । इतिप्राकृतसूत्रेण ग्मस्य म्मो वा प्रा० २ पाद संपादिते ०० युगले, "युग्मतिभूतानि शी युक्ता, चतुर्दश्यथ पूर्णिमा । प्रतिपाऽप्यमावस्या, तिथ्योग्मं महाफलम् ||" इत्युक्ते तिथियोगविशेषे, वाच० । गणपरिभाषया समराश्यात्मके राशिविशेषे वास्था० ४ ० ३ ० | युग्मभेदा:
कां जंते ! जुम्मा पत्ता ? । गोयमा ! चत्तारि जुम्मा पत्ता । तं जहा - कडजुम्मे, तेश्रोए, दावरजुम्मे, कलिओए । सेकेण्डे भंते! एवं बुच्चइ० जाव कलिओए ? | गोयमा ! जेणं रासीचउक्कणं अवहारेणं अवहरेमाणे अवहरेमाणे चउपज्जबसिए से तं कडजुम्मे १ । जेणं रासीच अवहारेणं अपहरेमाणे अवीरेमात पज्जवसिए, सेतं तेभए २ । जे एं रासीच नकएवं अवहारेणं वीरेमाणे वीरेमा पज्जन सिए से तं दावरजुम्मे ३ । जे गं रासीच उक्कणं अवहारेण भवदरिमाणे अवहीरेमाणे एगपज्जवसिए, से तं कनिओए ४ । से तेलट्टेणं गोयमा ! एवं वृचइ० जाव कलिओए । "द सम्म
44
या समी राशियुग्ममुच्यते विषमस्तु
गरि तत्र ग्राम्याच्यो द्वी च भोज शब्दान वतः, तथापी युग्मशब्देन राशयो विवद्विताः, श्रतश्चत्वारि युमानि, राशय इत्यर्थः । तत्र ( कडजुम्मे ति) कृतं सिद्धं पूततः परस्य राशिसंज्ञान्तरस्याभावेन न प्रयोज
समराशिविशेषतम् (भ) त्रिमिति कृतयुग्मपरिवर्णिनिरोजी विषमराशिविशेषस्योजः। ( दायरजुम्मेत्ति ) द्वाभ्यामादित पत्र, कृतयुग्माद्वोपरिवर्त्तित्र्यां यदपरं युग्मं कृतयुग्मादन्यत्तनिपातनविकोकिएन
Jain Education International
-
(१५.७८ )
अभिधानराजेन्द्रः |
6
•
जुम्म
1
तयुग्माको परिवर्तिना प्रोजो विषमराशिविशेषः कल्योज इति । "राखी" इत्यादि। यो राशिधनुष्ककेनापहारंणापद्वियमा पर्यवसितोति सकृयुग्ममनियते यत्र पतुरुपायेन चतुष्कापहारो नास्ति सोऽपि चतुष्प सद्भावात्कृत युग्ममेव, एवमुत्तरपदेष्वपि । २१८ २०४ ४० । अचार | स्था० । यस्तु त्रिपर्यवसितः स योजो, द्विपर्यवसि तो द्वापरयुग्मे, एकपर्यवसितः कल्याज इति । इह गणितपरि भाषायां समराशर्युग्म इत्युच्यतं विषमस्तु इतिह समयमिति लोके तु कृतयुगानि मुच्यन्तात्रिंशच सहस्राणि कलौ चतुष्टयम्। वर्षाणां द्वापरादीस्थादे द्वित्रिचतुर्गुणम" ॥१॥ इति । स्था० ४ ठा० ३ उ० । उत्तराशीभरका55दिषु निपपा
रयाणं चन्नारि जुम्मा पचातं जहा कम जुम्मे, ओए, दावरजुम्मे, कलिओए । एवमसूरकुमाराणं० जाब यणियकुमाराणं, एवं पुढविकाइयाणं श्राजतेउवालवणएसइईदियाणं तेईदियाणं चरिंदियाणं पचिदियतिरि क्खजोणियाणं मनुस्साएं वाणमंतरजोइसियाणं वेमाणिया सव्वोस जहा नेरयाएं ||
"नेरश्याणं” इत्यादि सुगमम् । नवरम्, नारकाऽऽदयश्चतुर्धा अपि स्युः, जन्ममरणाभ्यां दीनाधिकत्व संभवादिति । स्था० ४
० ३ उ० ।
अनन्तरं कृतयुग्माऽऽदिराशयः प्ररूपिताः । अथ तैरेव नारकाऽऽईन् प्ररूपयन्नाद
रामजुम्बा, तेयोच्या, दावर जुम्बा, फलि ओखा है। गोयमा ! जप कमम्मा, कोसपदे ते
श्रा, अजमकोसपदे सिय कटजुम्मा० जाब सिय कलिओम ० जाव यणियकुमारा ।।
" रश्याणं " इत्यादि । ( जहएपपदे कम जुम्म ति) भयलोकत्येन कृतयुक्ताः कृतयुग्मसंहिता ) सर्वोकृष्टायां योजः संहिता, मध्यमपदे चैत्रमाज्ञाप्रामाण्यादवगन्तव्यम् ।
धात
"
स्मइकाइयाणं पुच्छा !। गोयमा ! जहापदे नकोस पदे पदा हमकोमपदे सिय कमजुम्मा० जाव मिय कलिओ | वेदियाणं पुच्छा ?। गोयमा ! जहमम्मा, कोसपदे दावरजुम्मा, अजयतुकोसपदे सिय कम्पा० जाब सिय कलिओप्रा । एवं० जान चहादिया | सेसा दिया जहा दिया, पंचि दिपतिविखणिया जाय बेमालिया जहा रश्या सिद्धा जहा वणस्सइकाइया ॥
"वणस्सइकाइयाणं" इत्यादि । वनस्पतिकायिका जघन्यपदे, सरकृष्टपदे वापदाययपदस्योत्स्वाना तथाहि दतिय यथा नारकादीनां कालान्तरेणापि लभ्यते, न तथा वनस्पती नां तेषां परम्परया सिद्धिगमनेन तारनन्तत्वापरित्यागेऽप्यनियतरूपत्वादिति । ( सिद्धा जहा वणस्लश्काश्यति ) जघन्यपदे, उत्कृष्टपदे चापदाः, अजघन्योत्कुष्टपदे च स्याकृतयुग्मा
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org