Page Text
________________
चंदमन
(100) चंदमंगल
अभिधानराजेन्सः। प्रविशति सर्वबाह्यान्मएमलादाक्तनस्य चतुर्थस्य पाश्चात्यस्था- इत्यादि । व्याख्यानं पूर्ववत, परं सूर्यप्राप्तिस्थाने बन्प्रतिईमरामसस्याष्टौ सप्तषष्टिभागा एकंच सप्तषष्टिनागमेकत्रिंशका र्षाच्या । जं०७ वक्त। नित्वा तस्य सत्का अष्टादश भागास्त वतन्त यान् चन्क प्रात्मा चंदमंमलणिभ-चन्छमामलनिज-त्रि. चिन्मएकलाकारे, ना परेण च चीर्णान् प्रतिचरति, एतावताच परिभ्रमणेन चान्द्रो
रा० । मासः परिपूर्णो जातः संप्रति पूर्वोक्तमेव स्मारयन् चन्द्रमासगतमुपसंहारमाह-"पवं खलु चंदणं मासेणं"श्त्यादि । एवमुक्तेन
चंदमंगलसमप्पभ-चन्द्रमएमलसमपन्न-त्रि० । शशधरविम्बधव प्रकारेण खसुनिश्चितं पान्छेण मासेन चान्छे त्रयोदश चतुःप- प्रनाते वृत्ततया शोभमाने, प्रश्न ४ आश्रबार । शाशत्कानि जातानि द्वे च त्रयोदशके,यानि चन्द्रः परेणैव ची- | चंदमग्ग-चन्द्रमार्ग-पुं०। चन्द्रमण्डले, (सू०प्र०) नानि प्रतिचरति । वर्तमानकालनिर्देशः सकलकामयुगस्य प्र.
नकनाद्यधिकृत्य चन्मएकलानि चन्द्रमागी अनिधीयन्तेयमे चान्छे मासे पवमेव द्रष्टव्यमिति ज्ञापनार्थः । तत्र प्रयोदशाऽपि चतुःपञ्चाशत्कानि द्वितीय अयने तत्राऽपि सप्तचतुःप
ता कधं ते चंदमग्गा आहिता ति वदेजात एतेसिणं शाशकाम पूर्वभागे षट्पाश्चात्यनागे ये च प्रयोदशके ते
अट्ठावीसाए एक्खताणं अस्थि नक्खता, जेणे सत्ता द्वितीयस्याऽयनस्योपरि चन्द्रमासावधेरर्वाक द्रष्टव्ये, तत्रैका. चंदस्स दाहिणेणं जोअं जोएंति, अस्थि णवत्ता जे णं योदशकं सर्वबाह्यादाक्तने द्वितीये पाश्चात्ये अर्द्धमपमले द्वि- सत्ता चंदस्स नसरेणं जोअंजोएंति,अस्थि एक्खत्ता जे एं तीये पौरस्त्ये तृतीये अर्कमण्डले । तथा "तेरस" इत्यादि ।
चंदस्स दाहिणणं वि उत्तरेणं वि पमई पि जोअंजोएंति, प्रयोदश पयोदशकानि यानि चन्द्र प्रात्मनैव बीर्णानि प्रतिचरतितानि सर्वाण्यपिद्वितीये अयने वेदितव्यानि,तत्राऽपि सप्तपूर्व
भत्थि णक्खत्ता जेश चंदस्स सदा पमई जोअंजोएति । ता भागे, बट पधिमनागे इत्यादि । तथा "दुवे" इत्यादि । के एक
एतेसि णं अट्ठावीसाए नक्खत्ताणं कतरे नक्खत्ता, जेणं चत्वारिंशत्के के च त्रयोदशक अष्टौ सप्तषष्टिभागा एकं च स- सदा चंदस्स दाहिणणं जोयं जोएंति, तहेव०जाव कतरे नसपष्टिनागमेकत्रिशका छित्वा तस्य सत्का अष्टादश भागाः, या.
क्खना जेणं सदा चंदस्स पमई जोअंजोएंति', ता एतेसि एं म्येतानि चन्द्र भात्मना परेण च चीर्णानि प्रतिचरति तत्र एकमेकचत्वारिंशत एकमेकं च प्रयोदशकद्वितीयायनोपरि सर्ववा.
अट्ठावोसारणक्खचाणं जेणं णक्खत्ता सया चंदस्स दाहह्यान्मएमलादर्धाक्तने द्वितीये पाश्चात्येऽमण्डले द्वितीयमेकच
णेणं जोयं जोएंति,ते णं गतं जहा-संगणाप्रदा पुस्सो अस्सेत्वारिंशत्कं, द्वितीयं च प्रयोदशकं सर्वबाह्यान्मामलादाक्तने सा इत्यो मूझो, तत्य जे ते णक्खत्ता जेणं सदा चंदस्स तृतीयं पौरस्त्ये शेषपाश्चात्ये सर्वबाह्यादतिने चतुर्थाईमएमसे। उत्तरेणं जोयं जोएंति, ते णं वारस । तं नहा-अभिई मवणो अधुनोपसंहारमाह-" इथेसा" इत्यादि । इत्येषा चन्द्रमसः, संस्थितिरिति योगः। किंविशिष्टत्याह-अनिगमनिकमणवृधिनि
पणिड्डा सतानिसया पुचजद्दवया उत्तरपोढवया रेवती खनवस्थितसंस्थाना,प्रनिगमनं सर्वबाह्यान्मण्डलादभ्यन्तरप्र
अस्सिणी भरणी पुच्चाफग्गुणी उत्तराफग्गुणी साती, तविशनं, निकमणं सर्वाभ्यन्तरान्मएमलाहिर्गमनम् वृद्धिःच. स्थ जे ते णक्खत्ता जेणं चंदस्स दाहिणेणं वि उत्तरेणं वि न्द्रमसःप्रकटतया सपचयो, निवृहियथोक्तस्वरूपवृदयनाथः, ए- पमई पि जोअंजोएंति, ते णं सत्त। तं जहा-कत्तिया रोसानिरनवस्थितं संस्थानम् अभिगमननिष्क्रमणे अधिकृत्यावस्वानं वृकिमिची अपेक्ष्य संस्थानमाकारो यस्याः सा तथारूपा
हिणी पुणवसू महा चित्ता विसाहा अपराहा, तत्थ जे ते संस्थितिः, तथा परे रश्यमानचन्द्रविमानस्याधिष्ठाता बिकुर्व
णखत्ता जेणं चंदस्स दाहिणणं वि पमई पि जोभं जोगर्द्धिप्राप्तो रूपी रूपवान, अत्रातिशये मत्वर्थीयोऽतिशयरूपवान् पंति, ताओ य णं दो प्रासादायो सव्ववाहिरे मंझले जोयं चन्द्रो देव आख्यातो,न तु परिरश्यमानविमानमात्रश्चन्छो देव | जोयंसुवा, जोयंति वा, जोएस्संति वा, तत्य जे ते णक्खत्ते इति वदेत्स्खशिष्येभ्यः । सू०प्र० १३ पाहु ।चं.प्र.।
जेणं सदा चंदस्स पमई जोयं जोएंति, साणं एगाजेश । __ अप चन्द्रवक्तव्यप्रश्नमाह
"ता कहते" इत्यादि । 'ता' इति पूर्ववत् । कथं केन प्रकाजंबुद्दीवेण नंते !दीवे चंदिमा उदीपाश्णमुग्गच्छ पा
रेण नक्वत्राणां दक्विणत उत्तरतः प्रमर्दतो यदि वा सूर्यनकत्रैईणदाहिणमागच्छंति, जहा सूरवत्तचया, जहा पंचमसयस्स विरहिततया अविरहिततया च चन्द्रस्य मार्गाश्चन्डस्य मएमदसमे उद्देसेन्जाव अवडिएणं तत्य कान्ने परमत्ते। समणा- लगत्या परिभ्रमणरूपा मण्डवरूपा चा मार्गा भाख्याता इति उसो! इच्चेसा जंबुद्धावपमती चंदपप्पत्ती वत्युसमासेणं
वदत् ।भगवानाह-"ता पएसि णं" इत्यादि । 'ता' इति पूर्ववत्, सम्मत्ता भव॥
एतेषामष्टाविंशतिनतत्राणां मध्ये,अस्तीति, निपातत्वादापत्वा.
द्वा सन्ति तानि नक्कत्राणि, यानि, 'ण' इति वाक्यालङ्कार, "जंबुद्दोवे णं" इत्यादि । जम्बूद्वीपे भदन्त! द्वीपे चन्दादी- सदा चन्छस्य दक्षिणेन दक्षिणस्यां दिशि व्यवस्थितानि योगं चीनप्राचीनदिग्नागे उत्य प्राचीनदकिणदिग्भागे पागच्छतः युञ्जन्ति कुर्वन्ति । तथा सन्ति तानि नक्कत्राणि यानि सदा चन्द्रइत्यादि । यथा सूरवक्तव्यता तथा चन्छवक्तव्यता, यथा, वाश- स्य उत्तरेण उत्तरस्यां दिशि व्यवस्थितानि योगं युञ्जन्ति तथा ब्दोऽत्र गम्यः, पञ्चमशतस्य दशमे उद्देशके चन्द्रनाम्नि कि- सन्ति तानि नवत्राणि यानि चन्द्रस्य दक्विणस्यामपि दिशि यत्पर्यन्तं सूत्रं ग्राह्यमित्याह-यावदवस्थितस्तत्र कामः प्रज्ञप्तः ।
स्थितानि उत्तरस्यामपि दिशि स्थितानि योगं युञ्जन्ति,प्रमदमपि हे भ्रमण ! हे अायुष्मन् ! अत्राप्युपसंजिहीर्षराह-"येसा । प्रमर्दरूपमपि योगं कुर्वन्ति, तथा सन्ति तानि नक्षत्राणि यामि
२७१
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016043 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 3 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1386 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 51 MB |