Page Text
________________
प्रावस्सय अभिधानराजेन्द्रः ।
पावरसय बत्तजसा ज्वतीति।इंदस्स वेत्यादि । तत्रेद्रःप्रतीतः स्कन्दः या स्वच्छदं विरुद्धती कराझा याहा स्वस्वरुच्याधिविधचणाः कार्तिकेयः रुखो हरः शिवस्त्वाकारविशेषधरःस एव व्यंतर- कृत्वा तत्रोनयकानं प्रभातसमयेऽस्तमयसमये च चतुर्थ्यर्थे विशेषो वा वश्रवणो यानायकः देवः सन्मान्यः नागो भवन षष्ठीति कृत्वा आवश्यकाय प्रतिक्रमणायोपतिष्टते तस्तेषामावपतिविशेषः यान्तो व्यंतरविशेषो मुकुंदो बलदेवः आर्या- श्यकम् अत्र द्रव्यावश्यकत्वं भावशून्यत्वात् फलाभावत्वा प्रशांतरूपा दुर्गाऽस्यैव महिषारूढा । तत्कुट्टनपरा कोट्टक्रिया दप्रधानतया अवसेयं । नो आगमतो देशे क्रियासक्वण श्रागभोपचारादिंद्रादिशब्देन तदायतनमप्युच्यते । अतः तस्यद्रा- मानावाम्नोशब्दस्य चात्र देशप्रतिषेधवचनत्वादिति अत्र च दिरूपोपलेपनसम्मार्जनवर्षणपुष्पधूपगंधमाल्यादीनि व्याव- लोकोत्तरिके द्रव्यावश्यके उदाहरणं। वसंतपुरे नगरे अगीताश्यकानि कुर्चति । तत्र लेपनं गणादिनाप्रतीतमेव 1 सम्मा- संविग्ने गचे एकोविचरति तत्र श्रमणगुणमुक्तयोगीसं जन दंम्पुउनादिना । वर्षणं गंधोदकादिना । शेषं गतार्थम् ॥ विग्नानासः साधुरेकः प्रतिदिनं पुरः कादिदोषदुष्टमनेषणी तदेवं य एते चरकादय इंद्रादेरुपझेपनादि कुर्वति तत कु- यं भक्तादि गृहीत्वा महता संवेगेन प्रतिक्रमणकाले आलोचय प्रावचनिकं व्यावश्यकम् । अत्र द्रव्यत्वमावश्यकत्वं नो ति। तस्य गच्छाचार्य गीतार्थत्वात्प्रायश्चित्तं प्रयच्छन् प्रणति प. आगमत्वं च लौकिकद्रव्यावश्यकोक्तमिव नावनीयं निगयवाह इयत अहौकथमसी भावमगोपयन् प्रशतया सर्व समासोच(सेत्तभित्यादि) तदेतत् शरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तं कु- यति । सुखं हि आसेवना क्रियते पुःखं चेत्थमालोचयितुं तस्माप्रावचनिकं अव्यावश्यकमित्यर्थः । उक्तो नो आगमतो ज्या- देष अशक्तयेव शुकोसौ तथा चतं प्रशस्यमानं दृष्ट्वा अम्येऽप्य वश्यकत्तिर्गतकशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तव्यावश्यकहि- गीतार्थश्रमणाः प्रशसंति चिंतयति चगुरोश्चेदिच्या जाव्यस्त तीयभेदः॥
हिं दोपासवनायामसकृत्पतितायामाप न कश्चिद्दोषः । श्रास्रोच अथातृतीयनेदनिरूपणार्थमाह ॥
नाया एव साध्यत्वादित्थं चान्यदा तत्र संविम्नगीतार्थः कश्चिसे किं ते सोगुत्तारे अंदबावस्तयं जे इमे समणगुण- दायातस्तेन च प्रतिदिनं तमेव व्यतिकरमालोक्य सूरिरुक्तस्थ मुक्कजोगीउक्कायनिरणकंपा हयाइव नदमा गया इव निरं
मित्थमस्य प्रशंसा कुर्वन् विवक्तितक्वितीश श्च बढ्यसे।तथाहि
गिरिनगरवासी कश्चिदम्निभक्तो वणिक पद्मरागरनानां गृहं कुशघट्टा मट्टा तुप्पट्टा पांकुरपम्पाउरणा जिणाणमणाणाए
नृत्वा प्रतिवर्ष वाहिना प्रदीपयति तथा विवेकतया तत्र नरप सच्चंदविहरिकणं इनउका आवस्सयस्स नबट्टावय तिम्रोक श्लाघमाणःअहोधन्योऽयं वणग् जगवंतं इतनुजामति से लोगुत्तारअंदवावस्सयं सेत्तं जाणय सरीरल स्थमौदार्यभक्तयतिशयाजत्नस्तप्पयति । अन्यदा च प्रबलपव विग्रसरीरवतिरित्तं दवावस्तयं सेत्तं नो आगमतो दव्या
नपटनप्ररितस्तप्रदीपितदहनः सराजप्रासादं समस्तमपि
तनगर दहतिस्म । असाच राज्ञा दंडितो नगराश्च निष्कासित वस्मयं । सेत्तं दवावस्मयं ॥
स्तदेवं राज्ञा तस्य प्रशंसां कुर्वता आत्मा नगरं लोकश्च नाशित अय किं तवकोत्तरिक द्रव्यावश्यकमत्र निर्वचनमाह।
स्तथा त्वमपि अस्याप्रविधिप्रवृत्तस्य प्रशंसां कुर्वन्नात्मानं समलोकस्योत्तराः साधवः अयवा सोकस्योत्तरं प्रधानं लोकोत्तरं
स्तगच्छं चोच्छेदयसि यदि पुनरेनमक शिक्कयसि तदा तथाविध जिनशासनं तेषु तस्मिन्वा नवंति लोकोत्तरिकं अत्यावश्यक
न पश्व त्वंपरिकारानिरपायतामनुभवसि । तथा वन्येन केनचि मिति व्याख्यातमेव कि पुनस्तदित्याह । जे श्मेत्यादि । य
काका तैयव कुर्वन् कश्चिणिगाकर्णितस्तेन्यो नगरदाहापापते श्रमणगुणमुक्तयोगित्वादिविशेषणविशिष्टाः साध्वाभासा
यदर्शनात कितोशन अरण्यं गत्वा किमित्थं न करोषीत्यादि जिनानामनाया स्वच्छदावरुकतयोभयकालमावश्यकाय प्र- वची भिस्तिरस्कृत्यदरिमतो निष्कासितश्च एवं त्वमपीत्याद्यप तिक्रमणायापतिष्ठते तत्तेषां प्रतिक्रमणानुष्ठानं लोकोत्तरकं - नयोगतार्थः । इत्यादि बहुप्रकारं भणिता यावदसा तत्प्रशंसा व्यावश्यकामति समुदायार्थः । इदानीमवयवार्थ उच्यत । तत्र तो न निवर्तते तावत्तन -गीतार्थसाधुना शेषसाधवोभिहिता श्रमणाः साधवस्तेषां गुणा मूरोत्तरगुणरूपास्तत्र जीववधवि- एष गणाधिपो महानिर्द्धर्मातास्पदमगीतार्यों यदि न परित्यरत्यादयो मूत्रगुणाःपिविशुख्यादयस्तूत्तरगुणास्तेषु मुक्तो ज्यते तदा भवतां महते अनर्थाय प्रभवतीति तदेवं तत्साध्याय योगो व्यापारी यैस्ते सर्वधनादराकृतिगणत्वात् श्रमणगुण
श्यकप्रकार सर्व लोकोत्तरिक व्यावश्यकमिति निगमयन्नाह मुक्ता योगिनः पते च जीववधादिविरतिमुक्ता व्यापारा अपि
(सेतमित्यादि ) तदतबोकोत्तरिक व्यावश्यकं पतझणनेमनसा कदाचित्सानुकंपा श्राप स्युरित्याह । षट्सु कायेषु
इशरीरभव्यशरीख्यतिरिक्तं त्रिविधमाम व्यावश्यक समपृथिव्यादिषु विषये निर्गता अपगता अनुकंपा मनसा दया
चितं भवत्यतस्तदपि निगमयति । सेत्तमित्यादि । एतत्समर्थन यो यस्ते तजा निरनुकंपाःतीश्चत्तमव हया श्व तुरगा श्व उद्दा
नो आगमतो व्यावश्यकस्य प्रभेदस्य समर्यितत्वात्तदाप निग माश्चरण निपातजोवोपमई निरपेहत्वात्तदचारिण इत्यर्थः ॥
मयति । सत्तं नो पागमतो इत्यादि एतत्समर्थने च यत्प्रक्रांतं । किमर्पीत्यवं नृतास्ते इत्याह । यतो गजा श्व पुष्टहिरदा श्व
व्यावश्यकं तस्योत्तरःभेदमप्यवसितमतो निगमयति सत्वं निरंकुशा गुर्वासाव्यतिक्रमचारिण इत्यर्थः । अत एव घट्टत्ति ।
दवावस्सयमिति तदेतत् द्रव्यावश्यक समर्थितमित्यर्थः । येषां जंघ श्लदणीकरणार्थ फेनादिना घृति भावतस्तेऽवय
उक्तं सप्रपंचंच्यावश्यकम् ॥ चावयविनारभेदोपचारात घृणास्तथा मति । तैमोदकादिना
साम्प्रतमवसरायातभावावश्यकनिरूपणार्यमाह ॥ येषां कशाः शरीरं वा मृष्टं ते तथैव मृणा अथवा कशादिषु
सेकिंत नावावस्मयं चविहं पप्पतं तंजहा आगमतो मृष्टुं विद्यते येषांत मण्वन्तो वत्प्रत्ययोपान्मष्टाः तथा । (तुप्पाति) नुप्रामकिता वदनेन वा वेहिताशीतरकादिनि
अनो आगमतो अ॥ मित्तमाष्टा येषां ते तुप्रौष्ठा तथा मत्रपरीपदासहिष्णुतादरी. टी०॥ अथ किंत भावावश्यकमित्यत्र निर्वाचनमाह ॥ ना. कृतत्वात्पांगरा धौतपटः प्रावरणं येषां ते तथा जिनानामनाक- । वावस्सयं दुविहमित्यादि वक्तृविवकितपरिणामस्य भवनभाव
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016042 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1246 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 47 MB |