Page Text
________________
(७१३) अनिग्गह अनिधानराजेन्द्रः ।
अभिग्गहिया साध्वाचारविशेषे, यथेत्थमाहारादिकममीयां कल्पते, इत्थं च गायंतो व रुदंतो, जं देश निसम्ममादीया ।। न कल्पते । ०१०। स च द्रव्यादिविषयभेदाच्चतुर्विधः ।
उत्किन पाकपिरात्पूर्वमेव दायकेनोदधृतं न ये चरान गवे. ध०३ अधिः । तत्र च्याभिग्रहो लेपकदादिभव्यविषयः, केत्राभिग्रहः स्वग्रामपरग्रामादिविषयः, कालाभिग्रहः पूर्वा
पयन्ति ते उस्वितचरकाः। श्रादिशब्दाद निक्षिपचरका: मंख्याएदादिविषयः, भावाभिग्रहस्तु गानहसनादिप्रवृत्तपुरुषादि
दत्तिकाः, इष्टलाभिकाः, पृष्टलान्निका इत्यादयो गृह्यन्ते । त पत विषयः । औ०। प्रव०।
गुणगुणिनोः कथंचिदन्नेदाद्भावयुताः खल्वभिग्रहा जवन्ति,
भावानिग्रहा इतिजावः। यद्वा-गायन यदि दास्यति तदा मया हिमंति तो पच्छा, अमुच्चिया एसणाएँ उबलत्ता। प्रहीतव्यम,एवं रुदन वा,नियामादिा,आदिग्रहणादुन्धिनः,संदन्वादभिग्गहजुआ, मोक्खट्ठा सम्बनावेणं ॥ ७ ॥ प्रस्थितश्च यद्ददाति तद्विपयो योऽभिग्रहः स सर्वोऽपि नावादिमन्ति अटन्ति ततः पश्चाद, विधिनिर्गमनानन्तरमित्यर्थः ।
भिग्रह उच्यते। भमूर्षिता प्राडारादौ मूर्छामकुर्वन्तः, एषणायां ग्रहणविषया.
तथायाम्, उपयुकास्ततपरा,व्याद्यभिग्रहयता वक्ष्यमाणद्रव्याद्य- श्रोस्मकणअहिसक्कण, परंमुहालंकिए य इयरो वा । भिग्रहोपेताः, मोकार्थ तदर्थ विहितानुष्ठानत्वात, भिक्काटनस्य नावऽनयरण जुभो, ह नावाभिग्गहो नाम ।। सर्वभावेन सर्वभावाभिसन्धिना तद्वैयावृत्त्यादेरपि मोकार्थत्वादिति गाथार्थः।
अवयकन्नपसरणं कुर्वन् ,अनिष्वप्कन संमुखमागच्छन् परातत्र व्यानिग्रहानाह
मुखःप्रतीतः, असकृतः कटककेयरादिभिः,इसरो वा इनक
कृतः पुरुषो यदि दास्यति तदा ग्राह्यमिन्येतेषां भावानामन्यतलेवमसेवजुधेवा, अमुगं दव्वं व अज्ज घिच्छामि.।
रण भावेन युतः, अथाय भावाभिग्रहो नामेति । वृ०१०। अमुगणं च दवेणं, अह दव्वाभिग्गहो चेव ॥ ८॥ आचा। "तए णं समणे नगवं महावीरे गम्भत्थेचेव :मेया सेपवज्जुगार्यादि, तन्मिश्रं वा,अलेपवद्वा तद्विपरीतम, अमुकं रूवे अभिग्गहं अनिगिरहद-नो खलु मे कप्पर अम्मापिदि द्रव्यं वा मएमकादि, अद्य ग्रहीष्यामि अमुकेन वाकव्येण दर्वी
जीवंतेहिं मुंमे प्रवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइत्तए"। कुन्तादिना, अथायं न्याभिप्रहो नाम साध्वाचरणविशेष
कल्प०५०।श्रीवीरः पञ्चाभिग्रहानभिगृह्मास्थिकग्राम प्रति इति गाथार्थः।
प्रस्थितः। अभिग्रहाश्चैते-'नानीतिमदूगृहे वासः, स्थेयं प्रतिमक्षेत्रानिग्रहमाह
या सदाशन गहिविनयः कार्यः३,मौनं ४ पाणीच भोजनम्॥"
॥१॥ कल्प०५ का प्रत्याख्यानभेदे, “पंच चरो अभिग्गहे" अट्ठउ गोअरनूमि, एलुगविक्खंभमेत्तगहणं च ।
पश्चचत्वारश्चानिग्रहे आकारा:-"अनिमाहेसु अप्पाउरण कोश सग्गामपरग्गामे, एवथ गिहाण खतम्मि ॥ एए
पथक्वाइ, तस्स पंच (श्रागारा,) अमत्थऽणाभोगे सहसाअष्टौ गोचरनूमयो वक्ष्यमाणशकणाः, तथा एलुकविष्कम्भ
गारे चोलपट्टागारे महत्तरागारे सेसेसु चोलपट्टागारो णस्थि मात्रग्रहणं च, यथोक्तम्-'एमुकविक्खंभश्त्ता तथा स्वग्रामप- विगईए भट्ट नव य आगारा"श्राव०६अ।ध०। ल० प्र०। रमामयोरेतावन्ति च गृहाण के इति; स केत्रविषयोऽभिग्रह
इदमेव दर्शनं शोभनं नान्यदित्येवंरूपे कुमतपरिग्रहे, स्था०२ इति गाथार्थः। पं०व०२द्वार।
ग०१ उ०। गुरुनियोगकरणाजिसन्धी, द्वा०२ए द्वा० । एप कालानिग्रहमाह--
कायिकविनयभेदः। व्य०१० । दश०। पं० सं० प्रकाशकरणे, काले अभिग्गहो पुण, आई मज्झ तहेव अवसाणे ।
अभियोगे, प्राभिमुख्येनोद्यमे गौरवान्विते च । वाच ।
अभिग्गहियसिजासणिय-अभिगृहीतशय्यासनिक-पुं० । अप्पचे सइ काले, आई विइओ अ चरिमम्मि ।
शरयासनाभिग्रहयुते साध्वाचारे, कल्प। काले कालविषयोऽभिग्रहः पुनरयम्-आदौ मध्ये तथैवावसा
नो कप्पद निग्गंथाण वा निग्गंधीण वा अणजिग्गहियने निकावेलायाः,एतदेव व्याचष्टे-अप्राप्ते निकाकाले यत्पर्यटति स प्रथमोऽभिग्रहः । यस्तु सति प्राप्ने भिक्षाकाले चरति स
सिज्जासणिएण दुत्तए॥ द्वितीयो मध्यविषयोऽभिग्रहः। यत्पुनश्चरमेऽतिक्रान्ते भिकाका
नो कल्पते साधूनां, साध्वीनां वा (अणभिग्गहिय त्ति) न ले पर्यटति सोऽवसानविषयोऽनिग्रहः।
अनिगृहीते शम्यासने येन स अनभिगृहीतशय्यासनः, अनकालत्रयेऽपि तु गुणदोषानाह
भिगृहीतशय्यासन एव अनभिगृहीतशय्यासनिकः । स्वार्थ
कण प्रत्ययः। तथाविधेन साधुना (हुत्सए त्ति। नवितुं न कदिंतगपडिच्चगाणं, हविज सुहुमं पि मा हु प्रवियत्तं ।
ल्पते ।वर्षासु मणिकुट्टिमे पीठफल कादिग्रहणवतैव नाव्यम, इय अप्पत्ते अइए, पवत्तणं मा ततो मज्के ।
अन्यथा शीतलायां भूमौ शयन उपवेशने च कुन्थ्वादिविराधददत्तच्चिकयोरिति-निक्षादातुरगारिणो भिक्षाप्रतीकस्य | नोत्पत्तेः । कल्प०९१०। च वनीपकादेर्मा नूत सदममप्यवियत्तमप्रीतिकम,श्त्यस्माकेतो- शनिग्गहिया-अभिगृहीता-स्त्री० । अनिग्रहवत्यामेषणायाम, रप्राप्तेऽतीतेच-भिक्काकामेऽटनं श्रेय इति गम्यते । (पवत्तणं मा
| प्रव० । अनिग्रह धैवम-तासां.सप्तानामेषणानां मध्ये प्राचयोततो मझे ति) अप्राप्ते अतीत वा पर्यटतः प्रवर्तनं पुरस्कर्मपश्चा
ईयोरग्रहण, पञ्चसु प्रहणं, पुनरपि विवक्तितदिवसे अन्त्यानां कर्मादेर्मा भूत्, तत एतेन हेतुना मध्ये प्राप्ते भिक्काकाले पर्यटति॥
पश्चानां मध्ये द्वयोराभप्रदः। प्रव०६ द्वा०। "अनिम्गहरहिया एअथ भावाभिग्रहमाह
सणा जिणकप्पियाणं" नि००४००। प्रतिनियतावधारणे. नक्खित्तमाश्चरगा, भावजुया खल अभिग्गहा होति ।। यथा इदमिदानी कर्तव्यमिदं नेति । प्रज्ञा०११ पद ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016041 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1064 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 38 MB |