Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 506

(३३७) प्रणिसिद्ध अनिधानराजेन्द्रः।
अणिसिह ट्यो धर्म लालयित्वा तं पुरुषं मोदकान् याचितवान् । स प्राह- स्कृतम् । तत्र गुरुस्तीर्थकरादिर्वर्णयति प्ररूपयति यथा स भगवन् ! न ममैकाकिनोऽधीना एते मोदकाः किन्त्वेन्येषामप्ये | चुनको द्विधा । तद्यथा-स्वामिनो हस्तिनश्च । कत्रिंशजनानां, ततः कयमहं प्रयच्यामि। एवमुक्त साधुराह
तत्र प्रथमतः स्वाम्यनिर्दिएं चुल्लकमाह-- ते (कहिं ति) कुत्र गताः । समाह-नणं स्नातुमिति । तत एव- छिन्नमछिन्नो दुविहो, होइ अबिन्नो निसिहअणिसिहो। मुक्ते जूयोऽपि साधुस्तं प्रत्याह-परसत्केन मोदकसमूहेन त्वं पु. एयं कर्तुं न शक्नोषि?, यदेवं याचितोऽपिन ददासि । महानुना
छिन्नम्मि चुनगम्मि य, कप्पा घेत्तं निसिहम्मि ।। षमुढस्त्वं यः परसस्कानपि मोदकान मह्यं दत्त्वा पुण्यं नोपा
इह द्विधा चुकः । तद्यथा-छिन्नोऽछिन्नश्च । इयमत्र भावनाजयसि । अपि च-द्वात्रिंशतमपि मोदकान् यदि में प्रयच्छसि
इह कोऽपि कौटुम्बिकः क्षेत्रगतहालिकानां कस्यापि पार्श्वे तथापि तव नागे एक एव मोदको याचितः। एवमल्पव्ययं प
कृत्वा भोजनं प्रस्थापयति । स यदा एकैकहालिकयोग्यं पृथक हाय दानं यदि जानासि सम्यग् हृदयेन तर्हि देहि मे सर्वा
पृथक भाजने कृत्वा प्रस्थापयति, तदा सचुल्लकश्छिन्नः, यदातु नपि मोदकानिति । एवमुक्त दत्तास्तेन सऽपि मोदकाः, भृतं
सर्वेषामपि हालिकानां योग्यमेकस्यामेय स्थाल्यां कृत्वा प्रेषसाधुजाजनम्, ततः संजातहर्षः साधुस्तस्मात् स्थानादू धिनि
यति, तदा सोऽछिन्नः। एवमन्यत्राप्युदापनिकादी छिन्नाछिर्गन्तुं प्रवृत्तः। अत्रान्तरे च सर्वे समागच्छन्ति स्म माणिभकादयः।
सत्वं चुलकस्य भावनीयम्। अच्छिन्नोऽपि द्विधा । तद्यथा-निपृष्टश्च तैः साधुः-जगवन् ! किमत्र स्वया लब्धम् । ततः साधु
सृष्टोऽनिसृष्टश्च । तत्र निसृष्टः कौटुम्बिकेन येषां च हालिकानां ना चिन्तितम्-यथा एते मोदकस्वामिनस्ततो यदि मोदका
योग्यः स चुल्लकस्तैश्च साधुभ्यो दानाय मुत्कलितः । इतरस्तु लब्धा ति बक्ये तर्हि भूयोऽपि ग्रहीयन्ति । तस्मान्न किम.
मुत्कलितोऽनिसृष्टः । तत्र यस्य निमित्तं छिन्न. स एव चेत्तपिलब्धमिति धीमीति । तथैवोक्तवान् । ततस्तैर्माणिभप्र
स्यात्मीयस्य छिन्नस्य दाता तर्हि तस्मिन् छिन्ने चुम्लके तत्वामुखै राक्रान्तं साधुमवलोक्य संजातशद्वैरभाणि-दर्शय निज'
मिना दीयमाने साधूनां ग्रहातुं कल्पते, दोषाभावात् , तत्तथा जाजनं साधो!येन प्रेकामहे ।साधुश्च न दर्शयति । ततो बलात्प्र
छिन्नेऽपि सर्वैरपि तत्स्वामिभिरनुज्ञाते तं ग्रहीतुं कल्पते, तलोकितम । एटा मोदकाः। ततः कोपारुणलोचनैः साधिक्षेपंरक
प्रापि दोषाभावात्। कपुरुषः पृष्टः न्यथा कि भोः त्वयाऽस्मै सर्वेऽपि मोदका दत्ता।
एनमेवार्थ सविशेषितमाहसजयेन कम्पमानोऽवदत्-न मया दत्ताः। एवं चोक्ते माणिभ
छिन्नो दिट्ठमदिट्ठो, याय निसिहो इबिन्नो य। जादिनिः साधुरूचे-चौरस्त्वं पापः साधुवेषविम्बक ! सहोढ सो कप्पइ इयरो न ण, अदिदृदिट्ठो अणुनाओ। इति श्दानी प्राप्तोऽसि, कुतस्ते मोक इति गृहीतो वस्त्राश्च- यइचुल्लको यस्य निमित्तं छिन्नः स तेन दीयमानो मूलस्थासे कर्षितो बाहुना । ततः पश्चात् कुट्टित इति गृहीत्वा सकल- | मिना कुटुम्बिकेनारष्टो दृष्टो वा कल्पते । तथा यश्चाछिन्नः मपि पात्ररजोहरणादिकमुपकरणं गृहस्थीकृतः, तत उड्डाह इ. योऽपि च यस्य निमित्तं छिन्नः स स्वस्वामिभिरनुशातोऽन्येन ति।नीतो राजकुलम्, कथितो धर्माधिकरणिकानाम्। पृष्टश्च तैः। दीयमानः स्वस्वामिभिरदृष्टो दृष्टो वा कल्पते ( इयरो उण साधुश्च न किमपि लजया वक्तुं शक्तवान् । ततः परिभावितम्
त्ति) इतर पतव्यतिरिक्तः, तुः पुनरर्थे । छिन्नोऽछिनो वा नूनमेप चौर इति, परं साधुवेषधारीति कृत्वा प्राणमुक्तो नि- स्वस्वामिभिरननुज्ञातोऽदृष्टो दृष्टो वा न कल्पते,प्रागुक्रग्रहणाविषयश्चाऽऽज्ञापितः । एवमानावनायके दातरि एतेऽनन्तरोक्ता दिदोषसंभवात् । अयं च विधिः साधारणाऽऽदिसृष्टेऽपि प्रहणकर्षणादयो दोषा भवन्ति । (पहुम्मित्ति) तृतीयाथै सप्तमी।। वेदितव्यः। यथा-" तिसु अझंकियपुहवी " इत्यत्र । ततोऽयमर्थः-तस्मात्प्र
तथा चैतदेव गाथार्द्धन प्रतिपादयतिभुणा नायकेन दत्ते सति साधुना ग्रहणं जक्तादेः कर्तव्यम;त. प्राप्याच्छेद्यादिकं सम्यक् परिहर्त्तव्यमिति । उक्तं सोदाहरणं
अणुसिट्ठमाणुनायं, कप्पइ घेत्तु तहेव अदिहे। मोदकद्वारम्।
गजयस्स य आनसिहूं, न कप्पई कप्पा अदि। अधुना शेषाएयपि द्वाराण्यतिदेशेन व्याख्यानयति
अनिस्ट पूर्व स्वस्वामिभिःसर्वैरननुज्ञातमपियदि पश्चादनुशा. एमेव य जंतम्मि वि, संखमि खीरावणाइसु। तं नवति तर्हि कल्पते तद ग्रहीतु, तेषामनुशातं सर्वैः स्वामिभिसामन्नं पमिकुटुं, कप्पइ घेत्तुं अन्नायं ॥
रन्यत्र गतत्वादिना कारणेनादृएमपि प्रहीतुं कस्पते, तद्दोपाभाएवमेव मोदकोदाहरणप्रकारेण यन्त्रेऽपि संखड्यामपि कोरे |
वात् । संप्रति हस्तिनश्चुतकानिसृष्टे गाथोत्तराद्धेन जावयतिच आपणादिषु च यत् सामान्य साधारण तत् स्वामिभिः
(गजयस्स त्ति) हस्तिनो नक्तं मिएठेनानुज्ञातमपि राज्ञा गजेन
बानिसृष्टमझातं न कल्पते, वदयमाणादिदोषसंन्नवात । तथा. सर्वैरप्यनिसृष्टं,तत् प्रतिष्टं तीर्थकरगणधरैः अनुज्ञातम, पुनः
मिगन स्वलज्यं भक्तं दीयमानं गजेनाएं करपते, गजरष्टसर्वैरप्यस्वामिभिः कल्पते ग्रहीतुस, तत्र दोषाभावात्।। ग्रहणे तु वक्ष्यमाणोपाश्रयभङ्गादिदोषप्रसङ्गः। संप्रति चुल्लकद्वारस्य प्रस्तावनां चुलकस्य भेदं च
अस्यैव विधेरन्यथाकरणे दोषानाहप्रतिपादयति
निवपिमो गजनतं, गहणाईयंतराइयमदिन । चुन ति दारमहुणा, बहुवत्तव्यं ति तं कयं पच्छा।
सुवस्स संतिए विदु, ऋभिक्ख वसहीइ फेडण्या॥ वन्नेई गुरु सो पुण, सामिय हत्याण विन्यो ।
इह यद् गजस्य नक्तं तत् राज्ञः पिएको राज्ञो भक्तं ततो अधुना चुल्लकद्वारं व्याख्ययम् । अथोच्यते मूलगाथायां द्वि- राशा अननुज्ञातस्य ग्रहण ग्रहणादयो प्रहणाकर्षणादयो दोषा तीये स्थाने निर्दिष्टमपि कस्माद व्याख्यावेलायां पश्चात्कृतम्। भवेयुः, तथा अन्तरायिकम अन्तरायनिमित्तं पापं साधोः तत पाह-बहुवतव्यमिदं द्वारम, अतः व्याख्यावेलायां पश्चा- प्रसज्जते । राजा हि मदीयाशामन्तरेणैव साध पिएक