Page Text
________________
(२०५) अजीव अनिधानराजेन्षः।
अजविपञ्जव पुफलानां वर्णगन्धरसस्पर्शसंस्थानानां वेदान् वक्ष्ये। अथ तेषां अजीवकायअसमारंज-अजीवकायासमारम्न-पु० । पुस्तक्रमेण प्रत्येक संख्यां वदति । तद्यथा-एकस्मिन्नेकस्मिन् पुद्ग-| कादीनां प्रहणपरिजोगतस्तदाश्रितजीवानां परितापकरणे, साश्रितवर्णे गन्धौ द्वौ, रसाः पञ्च, स्पर्शा अष्टौ, संस्थानानि पञ्च,
स्था०७ ग०। एवं सर्वेऽपि विंशतिर्विशतिर्भदा जवन्ति । कृष्णनीललोहितपीत बाक्लानां पञ्चवर्णानां प्रत्येकं २ विंशतिभेदमीसनात् शतं
अजीवकायप्रारंभ-अजीवकायारम्भ-पुं०। पुस्तकादीनां प्रहभेदा वर्णपुद्गलस्य । अथ गन्धयोर्द्वयोः षट्चत्वारिंशद्भदाः नव
णपरिभोगतस्तदाश्रितजीवानामुपवणे, स्था० ७ ठा० । न्ति। तद्यथा-वर्णाः पञ्च,रसाः पञ्च, स्पर्शी अष्टी, संस्थानानि | अजीवकायसंजम-प्रजीवकायसंयम-पुंगपुस्तकादीनामजीवपश्चा एवं सर्वे त्रयोविंशतिसंख्याकाः। ते च सुगन्धर्गन्धतत्र- कायानां प्रहणपरिभोगोपरमे, स्था०७ ग० । आव० । प्रश्न । योविंशतित्रयोविंशतिप्रमिताः । उन्नयमीलने षट्चत्वारिंशद्भवन्ति । अथ रसपुद्गलानां शतं भेदा जवन्ति । तद्यथा
| अजीवकिरिया-अजीवक्रिया-स्त्री० । जीवस्य पुमलसमुदायवर्णाः पञ्च, गन्धौ द्वौ, स्पर्शा अष्टौ, संस्थानानि पञ्च । एवं वि
स्य यत्कर्मे-पथ्यं तया परिणमनं साउजीवक्रिया । "अजीवशतिभेदाः । प्रत्येक २ तिक्तकटुकषायाम्समधुरादिपञ्चभि
किरिया ऽविहा पराणत्ता । तं जहा-रियावहिया चेव, संपप्रक्ताः सन्तः शतं दा नवन्ति । अथ स्पर्शभेदाः
राश्या चेव" स्था०२०१०। षत्रिंशदधिकशतम । तद्यथा-वर्णाः पञ्च, गन्धौ द्वौ, रसाः भजीवाणिस्सिय-अजीवानःश्रित-त्रि०ाअजीवाश्रिते,
स्थाग। पञ्च, संस्थानानि पञ्च । एवं सप्तदश नेदाः। ते च खरमृगुरु
अजीवनिःसत-त्रि० । अर्जावेज्यो निर्गते, स्था० ७ ग० । लघुरूवस्निग्धशीतोष्णपुद्गरष्टाभिर्गुणिताः षट्त्रिंशदधिकं शतं भेदा भवन्ति । प्रज्ञापनायां स्पर्शपुद्गलानां चतुरशी
अजीवदव्वविजत्ति-अजीवषव्यविज्ञक्ति-स्त्री०। अजीवाव्यात्यधिकशतं भेदा उक्ताः सन्ति। तद्यथा-वर्णाः पश्च, रसाः पञ्च, णां विजागरूपे विभक्तिभेदे, अजीवाच्यविनक्तिस्तु रूप्यरूपिगन्धौ द्वौ, स्पर्शाः षट्, एवं गृह्यन्ते । यतो हि यत्र खरस्पर्शः पु. अन्य नेदाद् द्विधा । तत्र रूपिलव्यविनक्तिश्चतुर्धा । तद्यथा-स्कदूगलो गएयते, तत्र तदा मृः पुदगझोन गएयते । यत्र स्निग्धो न्धाः, स्कन्धदेशाः, स्कन्धप्रदेशाः, परमाणु पुलाश्च । अरूपिगएयते, तदा तत्र रूको न गण्यते । परस्परविरोधिनी हि एक- व्यविभक्तिर्दशधा । तद्यथा-धर्मास्तिकायो धर्मास्तिकायस्य अन तिष्ठतः, तस्मात् स्पर्शाः षट्, संस्थानानि पञ्च, एवं सर्वे देशो धर्मास्तिकायस्य प्रदेशः । एवमधर्माकाशयोरपि प्रत्येक माक्षतास्तूयाविशातनवान्त । ते त्रयाविशतिभेदाः प्रत्येकं खर- त्रिनेदता रुष्टव्या । अकासमयश्च दशम इति । सूत्र० १ मदुगुरुलघुस्निग्धरूकशीतोष्णाद्यष्टाभिः पुद्गलैर्गुणिताः चतुः श्रु० ५ ० १ ०। रशीत्यधिकशतं भेदा भवन्ति । वीतरागोक्तं वचः प्रमाणम्, जीवनिट्रिया-अजीवधिका (जा)-स्त्री०।अजीवानां चित्र. येन यारशंशातं तेन तादृशं व्याख्यातम् , तत्त्वं केवली येद।
कर्मादीनां दर्शनार्थ गच्चतो गतिक्रियारूपे रष्टिकायाः क्रियाया अथोपसंहारेणोत्तरग्रन्थसम्बन्धमाह--
नेदे, स्था० २ ० १ उ०। एसा अजीवविभत्ती, समासेण वियाहिया ।
अजीवदेस-अजीवदेश-पुं० । धर्माधर्मास्तिकायादिदेशेषु, भ० एषाजीवविभक्तिः समासेन संकेपेण व्याख्याता। उत्त० ३६
१६ श० ७ उ०। अकादशगजा प्रशा। जी। श्रा० । आ०चूनं० सूत्रः। | अजीवधम्म--अजीवधर्म-पुं० । अचेतनानां मूर्तिमतां द्रव्याणां दर्श। स्था०1"णस्थि जीवा अजीवा वा,णेवं समं णिसए" वर्णगन्धरसस्पर्शेषु, अमूत्तिमतां द्रव्याणां धर्माधर्माकाशानां ग. सूत्र०। ('अस्थिवाय' शब्दे व्याख्यास्यामः)
त्यादिकेषु धर्मेषु, सूत्र० २ श्रु० १ अ०। अजीवाणवणिया-मजीवाझापनिका-स्त्री०। प्राज्ञापनिका
| अजीवपज्जव-अजीवपर्याय-jo अजीवानां पर्यायेषु, प्रज्ञान जन्यः कर्मबन्धोऽप्याज्ञापनिका । अजीवनिषयाऽऽझापनिका अ
पाया गुणा विशेषा धर्मा इत्यनर्थान्तरम् । प्रज्ञा० ५ पद । जीवाशापनिका। अजीवमाज्ञापयत' इत्यादेशनरूपाया आज्ञापनिक्याः क्रियाया भेदे, स्था०२ वा० १ ०।।
अजीवपज्जवा णं नंते !कइविहा परमत्ता? | गोयमा! अजीवानायनी- स्त्रीजीवविषया आनायनी, "अजीवमाना
सुविहा परमत्ता । तं जहा-रूविअजीवपज्जवा य अरूयनम् । भानायनरूपायाः क्रियाया नेदे, स्था०२ ग० १३० ।।
विजीवपज्जवा य । अरूविअजीवपजवा णं नंते ! अजीवप्रारंजिया-अजीवारम्निका-खी । या चाजीवान् कतिविहा पहाता? | गोयमा! दसविहा पएणता? । जीवकलेवराणि पिष्टादिमयाजीवाकृतींश्च वस्त्रादीन् वाऽऽर- तं जहा-धम्मत्थिकाए, धम्मस्थिकायस्स देसे, धम्पत्थिकाभमाणस्य सा अजीवारमिनका । प्रारम्भिक्याः क्रियाया दे,
यस्म पदेसा । अधम्मत्थिकाए, अधम्मस्थिकायस्स देसे, स्था०२०१०।
अधम्मस्थिकायस्स पदेसा । आगासत्थिकाए, अागास अजीवकाय-अजीवकाय-पुंग अजीवाश्च तेऽचेतनाः कायाश्च
स्थिकायस्स देसे, आगासत्थिकायस्स पदेसा। अद्धासमए । राशयोऽजीवकायाः । जीवविपरीतेषु धर्माधर्माकाशपुलेषु,
रूविअजीवपज्जवा णं नंते ! कतिविहा पएणता ? । गोभ०७ श०१० उ०।
यमा ! चनधिहा पएणता । तं जहाखंधा, खंधदेसा, अजीवकायअसंजम-अजीवकायासंयम-पुं०। पुस्तकादीनामजीवकायानां ग्रहणपरिभोगानुपरमेण तत्समाश्रितजीवविधाते,
खंधपदेसा, परमाणुपोग्गला। तेणं भंते : किं संखेज्जा, अस्या०७०
संखज्जा,अणंता गोयमा! नोसखिज्जा, नो असंखिज्जा,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016041 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1064 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 38 MB |