________________
प्रथमा स्थिति] ७६१, जैन-लक्षणावली
[प्रदेशछेदना रूप भवन को पीठ-भूमिका अथवा नीद-के प्रदेशः । (उत्तरा. चू. पृ. २८१) । ६. प्रकृष्टो देशः समान है।
प्रदेशः, परमनिरुद्धो निरवयव इति यावत् । (त. प्रथमा स्थिति–अन्तरकरणाच्चाबस्तनी स्थितिः भा. सिद्ध. वृ. ५-७); पुनस्तस्यैव कणिकादिद्रव्यप्रथमा स्थितिरित्युच्यते । (कर्मप्र. मलय. व यशो. परिमाणान्वेषणं प्रदेशः। (त. भा. सिद्ध. वृ.८-४)। वृ. उप. क. १७, पृ. १४ व १५) ।
७. xxx अद्धिं प्रदेशः परिकीर्तितः । (त. सा अन्तःकरण से नीचे की स्थिति को प्रथम स्थिति ३-५७)। ८. जावदियं प्रायासं अविभागीपुग्गकहा जाता है।
लाणुवट्ठद्धं । तं खु पदेसं जाणे सव्वाणुट्ठाणदाणरिहं॥ प्रथमोपशमसम्यक्त्व-देखो प्रथम सम्यक्त्व। (द्रव्यसं. २७) । ६. जेत्तियमेत्तं खेत्तं अणुणा रुद्धं तत्रौपशमिकं भिन्नकर्मग्रन्थेः शरीरिणः । सम्यक्त्वलामे ख गयणदव्वस्स । तं च पएसं भणियं जाण तुम प्रथमेऽन्तर्मुहूर्त प्रजायते ॥ (त्रि. श. पु. च. १, ३, सव्वदरसीहिं ॥ (द्रव्यस्व. नयच. १४०)। १०. पर६००)।
माणुव्याप्तक्षेत्र प्रदेशः । (प्रव. सा. जय. व. २, कर्मरूप ग्रन्थि के भेद देने पर सर्वप्रथम जो सम्य- ४५) । ११. xxx पएसमद्धंद्धं । (वसु. श्रा. क्त्व प्राप्त होता है वह प्रथमोपशम सम्यक्त्व १७)। १२. प्रदेशाश्च जीवस्य कर्माणवोऽभिधीकहलाता है, जो अन्तर्मुहूर्त काल तक रहता है। यन्ते । (प्राव. हरि. वृ. मल. हेम. टि. पृ. ६२) । प्रदक्षिण(पदाहिण) क्रियाकर्म-वंदणकाले गुरु- १३. प्रकृष्ट:-सर्वसूक्ष्मः पुद्गलास्तिकायस्य देशो जिण-जिणहराणं पदक्खिणं काढूण णमंसणं पदाहिणं निरंशो भागः प्रदेशः इति व्युत्पत्तेः । (अनुयो. सू. णाम । (धव. पु. १३, पृ. ८६)।
मल. हेम. वृ. ८६, पृ. ६८); तत्र प्रदेशा इह वन्दना के समय गुरु, जिनदेव और जिनालय को क्षेत्रस्य निविभागा भागाः । (अनुयो. सू. मल. हेम. प्रदक्षिणा करके नमस्कार करना, यह छह प्रकार ब. १३३, पृ. १५७) । १४. प्रदेशा निरंशावयवाः । के कृतिकर्म में प्रदक्षिणा नाम का दूसरा कृतिकर्म है। (समवा. अभय. वू, १४०, पृ. १०७)। १५. प्रकृप्रदुष्टदोष-१. प्रदुष्टोऽन्यः सह प्रद्वेषं वैरं कल- ष्टो निरंशो धर्माधर्माकाश-जीवानां देश:-अवयवहादिकं विधाय क्षन्तव्यमकृत्वा यः करोति क्रिया- विशेषः । स चैकः स्वरूपतः, सद्वितीयत्वादी देशकलापं तस्य प्रदुष्टदोषः । (मूला. वृ. ७-१०८)। व्यपदेशत्वेन प्रदेशत्वाभावप्रसंगात् । (स्थाना. २. प्रदुष्टं वन्दमानस्य द्विष्ठेऽ कृत्वा क्षमां त्रिधा। अभय. वृ. ४५, पृ. २२)प्रदेशो धर्माधर्माकाश(अन. ध. ८-१०५)।
जीव-पुद्गलानां निरवयवोंऽशः । (स्थाना. अभय. वृ. १ दूसरों के साथ प्रकृष्ट द्वेष, वैर व कलह आदि १६५, पृ. १२६)। १६. शुद्धपुद्गलपरमाणुना करके उससे क्षमा कराने के विना वन्दनादि रूप गहीतंनभस्थलमेव प्रदेशः । (नि. सा. वृ. ३५) । कृतिकर्म के करने पर प्रदुष्ट नाम का वन्दनादोष १७. अर्धस्या प्रदेशः । (गो. जी जी. प्र.६०४)। उत्पन्न होता है।
१ स्कन्ध के प्राधे के आधे भाग को या देश के प्रदेश-१. अद्धंद्धं च पदेसोxxx॥(पंचा. का. प्राधे भाग को प्रदेश कहते हैं। २ जितने क्षेत्र में ७५; मूला. ५-३४; भावसं. दे. ३०४; गो. जी. एक परमाणु रहता है उसका नाम प्रदेश है।
। २ सः (परमाणुः) यावति क्षेत्र व्यवति- ३ अपेक्षानिर्मित परमाणु के सबसे सूक्ष्म अवगाह ष्ठते स प्रदेशः । (स. सि. ५-८)। ३. प्रदेशो को प्रदेश कहते हैं। ५ असंख्यातवें अथवा अनन्त नामापेक्षिकः सर्वसूक्ष्मस्तु परमाणोरवगाहः । (त. भा. भाग को प्रदेश कहा जाता है। ५-७)। ४. प्रदेशाः परमाणवः। प्रदिश्यन्ते इति प्रदेशछेदना-पदेसो वि छेदणा होदि उड्ढाहोप्रदेशा: परमाणवः, ते हि घटादिष्ववयवत्वेन प्रदि- मज्झादिपदेसेहि सव्वदम्बाणं छेददसणादो। (धव. पु. श्यन्ते । प्रदिश्यन्ते एभिरिति वा प्रदेशाः तैहि प्राका- १४, पृ. ४३६)।। शादीनां क्षेत्रादिविभागः प्रदिश्यते । (त. वा. २, प्रदेश को छेदना इसलिए कहा जाता है कि ऊर्ध्व, ३८, १)। ५. प्रदेशोऽसंख्येयतमोऽनन्ततमो वा मध्य और प्रधः प्रदेशों के द्वारा सब द्रव्यों का छेद
ल. १६
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org