Page Text
________________
दुःषमदुःषमा ]
सि. ७-२१; त. वा. ७, २१, १४) । ३. हिंसादिकथाश्रवणाभीक्ष्णव्यावृ [पृ] तिलक्षणाच्चाशुभश्रुतेः × × × । (त. इलो. ७ - २१) । ४. हिंसा रागा दिसंधिदुः कथाश्रुति - शिक्षया । पापवन्धनिबन्धो यः सः स्यात् पापाशुभश्रुतिः । (ह. पु. ५८-१५२ ) । ५. जं सवणं सत्थाणं भंडण वसियरण- कामसत्थाणं । परदोसाणं च तहा अणत्थदंडो हवे चरिमो ॥ (कार्तिके. ३४८ ) । ६. रागादिवर्द्धनानां दुष्टकथानामबोध बहुलानाम् । न कदाचन कुर्वीत श्रवणार्जनशिक्षणादीनि ॥ (पु. सि. १४५ ) । ७. रागादिप्रवृद्धितो दुष्टकथाश्रवण-शिक्षणव्यावृतिरशुभश्रुतिः । (चा. सा. पु. १० ) । ८. चित्तकालुष्य कृत्कामहिंसाद्यर्थं श्रुतश्रुतिम् । न दुःश्रुतिमपध्यानं नार्तरौद्रा त्म चान्वियात् ॥ (सा. प. ५-६ ); XXX दु: श्रुति कामादिशास्त्रश्रवणलक्षणां XX X | ( सा. घ. स्वो . टी. ५ - ६ )। ६. यत्राऽधीते श्रुते कामोच्चाटनक्लेश मूच्र्छनैः । प्रशुभं जायते पुंसामशुभश्रुतिरिध्यते ॥ ( धर्मसं. श्री. ७-१३) । १०. हिंसा प्रवर्तकं शास्त्रम् अश्वमेघादि, रागप्रवर्तकशास्त्र कुक्कोकनामादि, द्वेषप्रवर्तकं शास्त्रं नानाप्रकारम्, मधु-मांसादिप्रवर्तकं शास्त्रं स्मृत्यादि, तेषां शास्त्राणां कथनं शिक्षणं व्यापारश्च दुःश्रुतिरुच्यते । (त. वृत्ति श्रुत. ७ - २१) ।
१ श्रारम्भ, परिग्रह, पराक्रम, मिथ्यात्व, राग, द्वेष, अभिमान और विषयाकांक्षा इनके द्वारा — इन्हें उत्पन्न करके - जो शास्त्र चित्त को कलुषित करने वाले हैं उनके सुनने को दुःश्रुति कहते हैं । २ हिंसा और राग-द्वेष आदि के बढ़ाने वाली कथानों के सुनने व शिक्षा देने प्रादि में प्रवृत्त होना; इसका नाम दु:श्रुति है ।
५२७, जैन - लक्षणावली
दुःषमदुःषमा – एक्कवीसं वाससहस्साई कालो दुसमदुसमा । (भगव. ६, ७, ५) । इक्कीस हजार वर्ष वाले काल को दुःषमदुःषमाकाल कहते हैं ।
दुःषमसुषमा - १. एगा सागरोवमकोडाकोडीभो बायालीसए वाससहस्सेहि ऊणिया कालो दुसमसुसमा । ( भगव. ६, ७, ५) । २. ततः क्रमेण हानी सत्यां दुःषमसुषमा भवति एकसागरोपमकोटाकोटी द्विचत्वारिशद्वर्षसहस्रोना । (त. वा. ३. २७, ५) ।
Jain Education International
[दुःस्वरनाम
१ ब्यालीस हजार वर्षोंसे होन एक कोड़ाकोडि सागर प्रमाण काल का नाम दु:षमसुषमा है । दुःषमा - १. एक्कवीसं वाससहस्साई कालो दुसमा । (भगव. ६, ७, ५) । २. ततः क्रमेण हानी सत्यां दुःषमा भवति एकविंशतिवर्षसहस्राणि । (त. वा. ३, २७, ५) ।
१ इक्कीस हजार वर्ष प्रमाण काल का नाम दुःषमाकाल है ।
दुःस्वरनाम - १० तद्विपरीतं ( यन्निमित्तम् श्रमनोज्ञस्वरनिर्वर्तनं तत्) दु:स्वरनाम । ( स. सि. ६- ११; त. इलो. ८ - ११) । २. दो: स्वर्य निर्वर्त कं दुःस्वरनाम । ( त. भा. ८-१२) । ३. तद्विपरीतं दुःस्वरनाम । तद्विपरीतफलत्वात् तद्विपरीतम् श्रमनोज्ञस्वरनिर्वर्तनकरं दुःस्वरनाम । (त. वा. ८, ११, २६) । ४. तथा दुःस्वरं चैवेति सुस्वरनामोक्तविपरीतम् । (श्रा. प्र. टी. २३) । ५. तद्विपरीतं दुःस्वरनाम । यत्तु श्रूयमाणमसुखमावहति तद् दुःस्वरनामेति । ( त. भा. सिद्ध. वृ. ८ - १२) | ६. श्रमहुरो सरो दुस्सरो, जहा गद्दहुट्ट- सियालादीणं । जस्स कम्मस्स उदएण जीवे दुस्सरो होदि तं कम्मं दुसरं णाम । ( धव. पु. ६, पृ. ६५ ) ; जस्स कम्मस्सुदएण खरोट्टाणं व कण्णसुहो सरो ण होदि तं दुसरं णाम । ( धव. पु. १३, पृ. ३६६ ) । ७. श्रनिष्टं स्वर हेतुर्यत्प्रोक्तं दुःस्वरनाम तत् । (ह. पु. ५८- २७१) । ८. दूसरउदए वि सरो जंपतो होइ जणवेसो | ( कर्मवि. ग. १४५ ) । यदुदयात् दुःस्वरताऽमनोज्ञस्वरनिर्वर्तनं तत् दुःस्वरनाम । (मूला. वृ. १२ - १६५ ) । १०. यदुदयात् खरभिन्नहीनदीनः स्वरो भवति तद् दुःस्वरनाम । ( कर्मस्त. गो. वृ. १०, पू. १६; प्रव. सारो. वू. १२६५) । ११. दुःस्वरनाम यदुदयात् काकोलूकस्वरकल्प: स्वरो भवति । ( धर्मसं. मलय. वृ. ६२० ) । १२. दुःस्वरनाम यदुदयात् स्वरः श्रोतॄणामप्रीतये भवति । ( प्रज्ञाप. मलय वू. २३-२६३, पु. ४७४ ) । १३. श्रमनोज्ञस्वरनिर्वर्तकं दुःस्वरनाम । ( भ. बा. मूला. २१२४) । १४. यदुदयात् श्रमनोज्ञस्वरनिर्वर्तनं भवति तद् दुःस्रनाम । (गो. क. जी. प्र. टी. ३३) । १५. यदुदयेन खर- मार्जार- काकादिस्वरवत् कर्णशूलप्रायः स्वर उत्पद्यते तद् दुःस्वरनाम | (त. वृत्ति श्रुत. ८-११) ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016022 |
| Book Title | Jain Lakshanavali Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Balchandra Shastri |
| Publisher | Veer Seva Mandir Trust |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 452 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 12 MB |