Page Text
________________
जीव] ४६४, जैन-लक्षणावली
[जीव (वसंगच. २६-७)। १२. त्रिकालविषयजीवनानु- षयपरिच्छेदिनोऽतीतानागतवर्तमानेषु समानकतृ कभवनात् जीवः । दशमु प्राणेषु यथोपात्तप्राणपर्यायेण क्रियाः तत्फल भुजः अमूर्तभावाः । (त. भा. सिद्ध. त्रिषु का लेषु जीवनानुभवनात् जीवति अजीवीत् व. १-४); प्रौपशमिकादिभावयुक्तो द्रव्यं जीवः । जीविष्यति इति वा जीव: । (त. वा. १, ४, ७); (त. भा. सिद्ध. वृ. २-१); जीवो ज्ञानचेतनास्वभावत्वात्तद्विकल्पलक्षणो जीवः। xxx दर्शनोपयोगस्वभावः । (त. भा. सिद्ध. ५-८); यत्सनिसानादारमा ज्ञाता दृष्टा कर्ता भोक्ता च द्रव्य-भावप्राणरजीवन् जीवन्ति जीविष्यन्ति चेति भवति तल्लक्षणो जीवः ।। (त. वा. १, ४, १४)। जीवाः । (त. भा. सिद्ध. वृ. ७-२०); जीवास्तु १३. अप्रत्यक्षः सुषप्नादी बुद्धः प्रत्येकलक्षणः। जीव- ज्ञान-दर्शनोपयोगलक्षणाः। (त. भा. सिद्ध. बु.१०, तीति पत: मोय जीव प्रात्मोपयोगवान् ।। (न्याय- ६, पृ. ३००)। २४, त्रिकालजीवनाज्जीवाः । वि. २-५३, पृ. ८७) । १४. प्राप्त व्यक्ति-तिरो- (प्राचारा. शो. वृ. ५१, पृ. ६४; न्यायाव. वृ. ३१)। भावो जीव: सिद्वः प्रतिक्ष गम् । स स्वापादिप्रबो. २५. जीवाश्च प्राणधारणलक्षणाः । (सूत्रकृ. शी. य. धात्माऽनादिः संसारमुज्झति ।। (सिद्धिवि. ७-८, २,१, १३); जीवा उपयोगलक्षणा:। (सूत्रकृ. शी. पृ. ४६०)। १५. पुखदुःखज्ञानोपयोगलक्षणो जीवः। वृ. २, ५, १३)। २६. जीवो प्रणाइणिच्चो उव(प्राव. नि. हरि.व. १०५७, पृ. ४६४; त. भा. प्रोगसंजुदो देहमित्तो या कत्ता भोत्ता चेत्ता ण हु हरि. व.१-४)। १६. जीवो प्रणाइणिहणो नाणा. मुत्तो सहाव उड्ढगई। (भावसं. दे. २८६)। २७. वरणाइकम्मसंजुतो। (श्रा. प्र. ८); जीवतीति चैतन्यलक्षणो जीवास्तिकाय एवेह जीवः । (पंचा. जीवः । (श्रा. प्र. टी. ७)। १७. जीवो प्रणादि. का. अमृत. वृ. १०८)। २८. अनाद्यनन्तमचलं णिहणोऽमतो परिणामी जाणतो कता। मिच्छत्ता- स्वसंवेद्यमिदं स्फुटम् । जीवः स्वयं तु चैतन्यमुच्चदि-कतस्स य णियकम्मफलस्स भोत्ता उ ॥ (धर्मसं. चकचकायते (समय. क. २-९) । २६. अन्यासाहरि. ३५); धम्मा अवगहादी धम्मी एतेसिं जो स धारणा भावाः पञ्चोपशमिकादयः । स्वतत्त्वं यस्य जीवो तु । तप्पच्चक्खत्तणतो पच्चक्खो चेव तो तत्त्वस्य जीवः स व्यपदिश्यते । (त. सा. २-२): अस्थि ।। (धर्मसं. हरि. ४६)। १८. तत्र ज्ञानादि- अनन्यभूतस्तस्य स्यादुपयोगो हि लक्षणम् । (त. सा. धर्मेभ्यो भिन्नाभिन्नो विवृत्तिमान् । शुभाशुभकर्म- २-६)। ३०. किं जीवा उवसमाइएहि भावेहि कर्ता भोक्ता कर्मफलस्य च ।। चैतन्यलक्षणो जीवः संजुयं दव्वं । (पंचसं. च. २-३२, पृ. ४३)। xxx। (षडदस. ४५-४६, पृ. १३८) । ३१.कि जीवा:? उपशमादिभिर्भावःसंयतं द्रव्यम। १९. जीवदि जीविस्सदि पुव्वं जीविदो त्ति जीवो। (पंचसं. च. स्वो. ५.२-३५, पृ. १३)। ३२. चेत(धव. पु. १, पृ. ११६); ववगदपंचवण्णो बवगद- नालक्षणो जीवः कर्ता भोक्ता स्वकर्मणाम् । स्थितः पंचरसो ववगददुगंधो ववगदप्रट्रफासो सहमो प्रमत्ती शरीरमानेन स्थित्युपत्तिव्ययात्मकः ।। (चन्द्र. च. अगुरुलहुग्रो असंखेज्जपदेसिनो अणिद्दिट्टसंठाणो त्ति १८-४) । ३३. ज्ञानस्वभावो जीवः । (सिद्धिवि. एवं जीवस्स साहारणलक्खणं । (धव. पु. ३, पृ. व. ७-१२, पृ. ४७०)। ३४. शुद्धनिश्चयनयेन २); चेयणलक्खणं जीवदव्वं । (धव. पु. १५, विशुद्धज्ञान-दर्शनस्वभावं शुद्धचैतन्यं प्राणशब्देनोच्यते, पृ. ३३)। २०. जावदब्वभाविणाण-दसणलक्खणो तेन जीवतीति जीव: । व्यवहारनयेन पुनः कर्मोदयजीवो। (जयध. १. प. ५०); चेतनालक्षणो जीवः। जनितद्रव्य-भावरूपैश्चभिःप्राण: जीवति, जीविष्य(जयध. १, पृ. २१३) । २१. चेतनालक्षणो सो- ति, जीवितपूर्वो वा जीवः। (. द्रव्यसं. २७)। ऽनादिनिधनस्थितिः। ज्ञाता द्रष्टा च कर्ता च भोक्ता ३५. जीवितवान् जीवति जीविष्यति चेति जीवः, देहप्रमाणक: ।। गुणवान् कर्मनिर्मुकावूर्वव्रज्यास्व. प्राणधारणधर्मा प्रात्मा। (स्थाना. अभय. वृ. १, भावकः। परिणनोपसंहारविसर्पाभ्यां प्रदीपबत् ॥ १७, पृ. १३)। ३६. जीवनं जीवो भावप्राणधारण(म. पु. २४, ९२-९३)। २२. उपयोगः स्वरूपम् । मरणधर्मत्वम् । (समवा. अभय. वृ.१०)। ३७. (प्रष्टस. १-१५) । २३. जीवा औपशमिकादिभा- चतुभिः प्राणीवति जीविष्यति जीवितपूर्वो वा बाधिताःसाकारानाकारप्रत्ययलाञ्छनाः शब्दादिवि. जीवः। (पंचा. का. जय.ब. २७); ज्ञान-दर्शन
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016022 |
| Book Title | Jain Lakshanavali Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Balchandra Shastri |
| Publisher | Veer Seva Mandir Trust |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 452 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 12 MB |