________________
[छेद
14
छिन्नपुष्टसंहनन]
४५०, जैन-लक्षणावली है । २ वस्त्र, शस्त्र, छत्र, जूता, आसन तहारूअं अवराहं णाऊण परियारो छिज्जइ। सं और शय्या प्रादि में देव, मनुष्य और राक्षस प्रादि जहा-अहोरत्तं वा पक्खं वा मासं वा संवच्छरं वा के विभाग से शस्त्र, कांटा और चहा प्रादि के द्वारा एवमादि छेदो भवति । दशव. च. पृ. २६) । किये गये छेदन को देखकर तीनों कालों सम्बन्धी ५. कर्ण-नासिकादीनामवयवानाम् अपनयनं छेद लाभ-अलाभ व सुख-दुःख प्रादि की सूचना करना, इति व.थ्यते। (त. वा. ७, २५, ३; त. श्लो. इसे छिन्ननिमित्त कहते हैं ।
७-२५); दिवस-पक्ष-मासादिना प्रव्रज्याहापनं संहनन-छिन्नानि अन्तरितानि, पुष्टानि छेदः । चिर प्रव्रजितस्य दिवस-मासादिविभागेन अस्थीनि, येन प्रभवता तच्छिन्न पुष्टं षष्ठं संहननम्। प्रबज्याहापनं छेद इति प्रत्येतव्यम् । (त. वा. ६, पंचसं. च. स्वो. व. ३-१२७, पृ. ३७)।
२२, ८)। ६. दिवस-पक्ख-मास उदु-अयण-संवच्छजिसके प्रभाव से शरीर की हडडियां अन्तर-सहित रादिपरियाय छेत्तण इच्छिदपरियायादो हेट्रिमहों उसे छिन्नपुष्ट संहनन कहते हैं।
भूमीए ठवणं छेदो णाम पायच्छित्तं । (धव. पु. १३, छिन्नमहानिमित्त-बेखो छिन्ननिमित्त । अंग- पृ. ६१) ७ कर्णाद्यपनयच्छेद: xxx। (ह. पु. छ याविवज्जास-वत्थालंकारछेदं मणव-तिरिक्खादीणं ५८-१६४)। ८. छेदोऽपवर्तनमपहार इत्यभिन्नार्थाः चेट्टा-संठाणाणि दट्टण सुहासुहावगमो छिण्णं णाम पर्याया: । स च छेदः पर्यायस्य महावतारोपणकालामहाणिमित्तं । (धव. पु. ६, पृ. ७३)।
दारभ्य गण्यते । XXX प्रव्रज्यादिवसो यत्र शरीरछाया की विपरीतता, वस्त्र व अलंकार का महावतारोपणं कृतं तदादिः पर्यायः। तत्र पंचछेद तथा मनुष्य और तियंच प्रादिकों की चेष्टा व कादिछेदपर्यायस्य यथा यस्य तावद दशवर्षाण्याप्राकार को देखकर शभाशुभ का जानना, यह छिन्न- रोपितमहाव्रतस्यापराधानुरूपः कदाचित् पञ्चकच्छेदः महानिमित्त कहलाता है।
कदाचिच्च दशक इत्यादि यावत् षण्मासछिन्नस्वप्न (छिण्णसुमिरण)-१. करि केसरि- परिमाणच्छेदो लघुर्गुरुर्वा, एवंविधेन छेदेन पहृदीण दंसणमेत्तादि चि[छि ] बहस उणतं । (ति. छिद्यमानः प्रव्रज्यादिवसमप्यपहरतीति । (त. भा. प. १०१६) । २. वसह-मायंग-सीह-सायर-चंदा- सिद्ध वृ. ६-२२)। ६. असंयमजुगुप्सार्थमेव प्रव्रज्या. इच्च-जलकलियकलस-पउमाहिसेय-जलण-पउमायर- हापन छेदः। (भ. प्रा. विजयो. ६)। १०. अशुद्धोभवणविमाण - रयणरासि-सीहासण : कीडतमच्छ- पयोगो हि छेदः, शुद्धोपयोगरूपस्य श्रामण्यस्य पफुलदामजुवलाणं अण्णोण्णसंबंधविरहियाणं छेदनात् तस्य हिंसनात् । (प्रव. सा. अमृत. व. सुत्ततित्थयरमादूणं सोलसण्णं दसणं छिण्णसुमि- ३-१६)। ११. प्रव्रज्याहापनं छेदो मास पक्ष-दिनाणो णाम | (धव. पु. ६, पृ. ७४) ।
दिना। (त. सा. ७-२६) । १२. चिर-प्रव्रजितस्य २ परस्पर के सम्बन्ध से रहित बैल, हाथी, सिंह सहजबलस्स स्वभावशूरस्य गवितस्य कृतदोषस्य और समुद्र प्रादि १६ स्वप्न, जो तीथंकर की माता दिवस-मासादिभागेन प्रव्रजनं छित्त्वा छिन्नकालादिको दिखते हैं, उन्हें छिन्नस्वप्न कहा जाता है। नाऽवस्थानं छेदो नाम । (चा. सा. पृ. ६२)। छेद-१. अपयत्ता वा चरिया सयणासण-ठाण- १३. छेदेन व्रतभेदेन xxx (प्रव. सा. जय. व. चंकमादीसु । समणस्स सम्बकाल हिंसा सा संततत्ति ३-६); निर्विकल्पकसमाधिरूपसामायिकस्यैकदेशेन मदा ।। प्रव. सा. ३-१६)। २. कर्णनासिकादीनाम- च्युतिरेकदेशश्छेदः, सर्वथा च्यतिः सकल देशश्छेदः वयवानामपनयन छेदः। (स. सि. ७-२५; चा. सा. इति देश-सकल भेदेन द्विधा छेदः । (प्रव. पृ. ५; रत्नक. ती. ३-८; सा. घ. स्वो. टी. सा. जय. वृ. ३-१०); स्वस्थभावच्युत लक्षणः ४-१५); दिवस-पक्ष-मासादिना प्रव्रज्याहापनं छेदः। छेदो भवति । (प्रव. सा. जय. वृ. ३-११)। (स. सि. ६-२२त. श्लो. ६-२२)। ३. छदो- १४. छेद: दिवस-मासादिना प्रव्रज्याहापनम् । ऽपवर्तनमपहार इत्यनन्तरम् । स प्रव्रज्यादिवस- (मला. व. ११-१६)। १५. दिवसादितपश्छेदश्छेदपक्ष-मास-संवत्सराणामन्यतमेषां भवति । (त. भा. संयमपर्यये । सदपंकृतदोषस्य चिरदीक्षाहितैषिणा ।।
पुनर्दीक्षा ग्रहो मूल सर्वा पूर्वा तपःस्थितिम् । छित्त्वो
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org