________________
गारव]
वेश्याओं के लिए आजीविका के उपदेश वाले को गायक कहते हैं ।
४१२, जैन- लक्षणावली
1
गारव - गारवम् ऋद्धि-रस- सातासक्तिः, तेन परिवारे लोभात् परकीयस्य प्रिययचनादीनाम् ग्रात्मसात्करणं वा गन्धमाल्य- ताम्बूलादिसेवनम् श्रनिष्ट रसत्यागेष्ट र सादरौ यथेष्टभोजन- शयनादितत्परत्वं च । ( भ. प्रा. मूला. ६१३) । ऋद्धि, रस और सात -- - सुखसामग्री में प्रासक्ति रखना, इसका नाम गारव है । श्रथवा परिवार में लोभ के वशीभूत होने से प्रियवचन आदि के द्वारा दूसरे की वस्तु को अपने श्राधीन करना तथा गन्ध व ताम्बूल (पान) श्रादि का सेवन करना ( ऋद्धिगारव), अनिष्ट रस का त्याग व अभीष्ट रस में अनुराग रखना ( रस- गारव) तथा इच्छानुसार भोजन एवं शयन श्रादि में तत्पर रहना ( सातगारव); यह गारव का लक्षण है । गार्द्धय - प्राप्तेष्टवस्तुषु गाद्धर्यं प्रभिरक्षणादिकार्यं गृद्धिलक्षणम् । ( त. भा. सिद्ध. वृ. ८-१० ) । प्राप्त हुई इष्ट वस्तुओं के विषय में गृद्धिस्वरूप संरक्षणादि कार्य करना, इसे गाय कहते हैं । यह लोभ का पर्याय नाम है ।
गिल्लो - फिरिक्की गिल्लीयो णाम । का फिरि क्की णाम ? चुंद्रेण वट्टुलागारेण घडिदणेमि तुंबा घारसरलट्ठकट्टा फिरिक्को णाम ।
ferent को गिल्ली कहते हैं । जो गोल श्राकार वाले चंद (?) से रचित नेमि और तुम्ब (गाड़ी की नामि) को श्राश्रय देने वाली सीधी प्राठ लकड़ियों युक्त एक विशेष जाति की गाड़ी फिरिक्की कहलाती हैं ।
गुरण - १. द्रव्याश्रया निर्गुणा गुणाः । (त. सू. ५, ४०)। २.X X X एगदव्वस्सिया गुणा: । (उत्तरा २८- ६ ) । ३. अन्वयिनो गुणा: । ( स. सि. ५ - ३८ ) । ४. सहवर्तनो गुणाः । ( श्राव. नि. हरि. वृ. ६७८, पृ. ४४५ ) । ५. गुणो णाम पज्जायादि- परोप्पर - विरुद्ध विद्धो वा । ( धव. पु. १, पृ. १८); भुवो हि : । (धव. पु. १, पृ. १७४ ) ; आदवनाविणणाः । (घव. पु. ६, पृ. १३७; याकु. पृ. ०७ )। ६. गुणाः शक्तिविशेषाः । त. भा. सिद्ध. वृ- ५-३७ ) । ७. अनेकान्तात्मअस्य वस्तुनोऽन्वयिनो विशेषा गुणाः । (पंचा. का.
Jain Education International
[गुणप्रत्यय-अवधिज्ञान
अमृत. वृ. १० ) । ८. गुण्यते पृथक् क्रियते द्रव्यं द्रव्यान्तराद्यैस्ते गुणा: । ( श्रालापप. ४, पृ. १४० ) । ६. सरिसो जो परिणामो प्रणाइणिहणो हवे गुणो सो हि । सो सामण्णसरूवी उप्पज्जदि णस्सदे णेयं । ( कार्तिके. २४१ ) । १०. गुणाः सहभाविनो जीवस्य ज्ञानादयः, पुद्गलस्य रूपादय: । (सिद्धिवि. वृ. ३-२०, पृ. २२३, पं. १ ) । ११. गुणाश्च सहभुवो धर्माश्चेतनस्य सुख-ज्ञान-वीर्यादयः XX X प्रचेतनस्य रूप-रसादयः । XXX सहवृत्तयो गुणाः । ( न्यायवि विव. १-११५, पृ. ४२८ - २६) । १२. द्रव्यान्वयिनो गुणाः । निर्गुणाश्चेतनाद्यास्ते X X X ॥ ( श्राचा. सा. ३-८ ) । १३. गुणः सहभावी धर्मः । (प्र. न. त. ५-७ ) । १४. यावद् द्रव्यभाविनः सकलपर्यायानुवर्तिनो गुणाः वस्तुत्वरूप-रस-गन्ध-स्पर्शादयः । ( न्यायदी. पृ. १२१) । १५. सहभूता गुणा ज्ञेया सुवर्णे पीतता यथा । ( भावसं. वा. ३७४) । १६. गुण्यते विशिष्यते पृथक् क्रियते द्रव्यं द्रव्यात् यैस्ते गुणाः (त. वृत्ति श्रुत.
५ - ३८ ) । १७. द्रव्याश्रया गुणाः स्युर्विशेषमात्रास्तु निर्विशेषाश्च । करतलगतं यदेतैर्व्यक्तमिबालक्ष्यते वस्तु ।। अयमर्थो विदितार्थः समप्रदेशाः समं विशेषा ये । ते ज्ञानेन विभक्ताः क्रमतः श्रेणीकृता गुणा ज्ञेया: । ( पंचाध्या. १, १०४ - ५ ) । १५. अहो द्रव्याश्रयत्वाच्च गुणा निर्गुणलक्षणाः । ( जम्बू. च. ८-२४) । १६. श्रन्वयिनः किल नित्या गुणाश्च निर्गुणावयवो (वा) ह्यनन्ताशा: । द्रव्याश्रया वि नाशप्रादुर्भावाः स्वशक्तिभिः शश्वत् ॥ ( अध्यात्मक. २-६) ।
१ जो द्रव्य के श्राश्रय से रहा करते हैं तथा स्वयं अन्य गुणों से रहित होते हैं वे गुण कहलाते हैं । गुरणगुरु-गुणैर्ज्ञान-संयमादिभिर्गुरवो महान्तो गुणगुरवः । (सा. ध. स्वो. टी. १-११) । ज्ञान व संयमादि गुणों से जो महान् होते हैं उन्हें गुणगुरु कहते हैं ।
गुणप्रतिपन्न - गुणं सजमं संजमासंजमं वा पडिवष्णो गुणपडवण्णो । ( धव. पु. १५, पृ. १७४) । जो जीव संयम अथवा संयमासयम गुण को प्राप्त हैं उन्हें गुणप्रतिपन्न कहा जाता है । गुणप्रत्यय-अवधिज्ञान - देखो क्षयोपशमनिमित्त । १. अणुव्रत महाव्रतानि सम्यक्त्वाधिष्ठानानि गुणः
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org