________________
24
અનિલા દલાલ
છેવટે ઉમાપ્રસાદે કહી દીધું, “જો તું દેવી હોત તો આવી પથ્થર હૃદયની ના હોત. તારું મન આટલું બધું અ-ચલ, અટલ રહ્યું ?'
દયામયી આ વખતે રડતાં રડતાં બોલી, “ઓ રે, તમે મને સમજી શક્યા નહીં.' ઉમાપ્રસાદ દયામયીની પથારી છોડી દઈ થોડી વાર ખોવાયેલાની જેમ તે ખંડમાં અસ્થિરભાવે આમતેમ ઘૂમવા લાગ્યો. પછી એકાએક દયામયીની પાસે આવી બોલ્યો, “દયા, મારી સાથે તારું લગ્ન થયું હતું ને ?'
દયાએ કહ્યું, “હા, તે થયું હતું તેથી શું ?'
‘તું જો દેવી હોય, તું જો કાલી હોય તો હું મહાદેવ; નહીં તો મારી સાથે તારું લગ્ન કેવી રીતે ?' આ વાતનો દયા શો જવાબ આપે ? તે ચૂપ રહી. ઉમાપ્રસાદે ફરીથી બોલવાનું શરૂ કર્યું, ‘તું જો આદ્યશક્તિ ભગવતી હો, તો માનવલોકમાં કોની મગદૂર છે કે તારી સાથે લગ્ન કરે ? મેં તારી સાથે લગ્ન કર્યું છે; આટલા દિવસ હું તારા પતિના આસને અધિષ્ઠિત રહ્યો છું, એથી જ સમજાઈ જાય છે કે હું પણ મનુષ્ય નથી, – હું પણ દેવતા છું, હું સ્વયં મહેશ્વર છું !”
દયામયી પછી બોલી, “જો એવું હોય, તો હું તમારી પત્ની. દેવી હોઉં કે મનુષ્ય હોઉં, પણ હું તમારી પત્ની!' આ વાત સાંભળી ઉમાપ્રસાદને જાણે હાથમાં સ્વર્ગ આવ્યું. પત્નીને છાતીસરસી ચાંપી દીધી; અને બોલ્યો, “ચાલો તો, તો પછી આપણે જઈએ. અહીં જેટલા દિવસ રહીશું તેટલા દિવસો તારો ને મારો વિચ્છેદ જ રહેશે !”
દયામયી બોલી, “તો તો ચાલો !”
***
થોડુંક ચાલી ગંગાકિનારે પહોંચી નાવ પર ચઢવાનું. પરંતુ થોડે દૂર સુધી ચાલી દયા એકદમ ઊભી રહી ગઈ અને ફરીથી બોલી ઊઠી, “હું આવીશ નહીં.” આ વખતે એનો અવાજ અત્યંત દૃઢ હતો. ઉમાપ્રસાદે ફરીથી વિનવણીઓની, અનુનયની ધારાની સરવાણી શરૂ કરી. કોઈ પણ રીતે જરાપણ પરિણામ આવ્યું નહીં.
દયા બોલી, “જો હું દેવી છું અને તમે મારા પતિ મહેશ્વર છો, તો તો આપણે બંને અહીં જ રહીએ, બંને પૂજાનો સ્વીકાર કરીએ; જતાં શા માટે રહીએ? આટલા બધા લોકોના ભક્તિભાવને આઘાત શા માટે પહોંચાડવો ? હું તો જતી રહીશ નહીં; ચાલો, પાછા જઈએ.' ઉમાપ્રસાદ મર્માહત થઈ બોલ્યો, “તું એકલી પાછી જા, હું તો આવીશ નહીં.” અને એમ જ થયું. દયા એકલી દેવત્વરૂપમાં પાછી ફરી. ઉમાપ્રસાદ એ જ રાત્રે અંધકારમાં ભળી ગયો, બીજે દિવસે તેના કોઈ સમાચાર કે માહિતી મળ્યાં નહીં.
***
દયામયીના દેવત્વમાં બધાને શ્રદ્ધા હતી; નહોતી શ્રદ્ધા એક તેની મોટી જેઠાણી હરસુંદરીને – ખોકાની માને. શરૂશરૂના બે-ચાર દિવસો તો આ મોટી વહુ જ દયામયીને હળવાનું સ્થાન થયું