________________
દેવી
રહે. આજે દયામયીની છેલ્લી આરતી છે, આજે તે તે જોશે. જોશે અને મનોમન હસશે. આવતી કાલની સવારે પુરોહિત ઠાકુર જ્યારે બધા સમક્ષ આવીને જોશે કે દેવી અંતર્ધાન થયાં છે ત્યારે તેમની કેવા પ્રકારની અવસ્થા હશે તેની જ ઉમાપ્રસાદ કલ્પના કરવા લાગી ગયો.
રાત્રિનો બીજો પ્રહર આવી પહોંચ્યો, ગૃહસ્થીઓ બધા નિદ્રાધીન હતા. ચોરની જેમ ઉમાપ્રસાદે શયા છોડી. અંધકારમાં ધીમા પગલે પૂજાના ઓરડા તરફ આગળ વધ્યો. ધીરે ધીરે બારણું ઉઘાડી પ્રવેશ કર્યો. ખૂણામાં એ જ રીતે ઘીનો દીવો ટમટમ કરતો જવલી રહ્યો છે. દયામયીના બિછાના પાસે જઈ ઉમાપ્રસાદ ત્યાં બેઠો. દયામયી નિદ્રામગ્ન છે.
પહેલાં ઉમાપ્રસાદે કાળજીપૂર્વક દયામયીના મુખ પર ચુંબન કર્યું પછી એના શરીરને હલાવી તેને જગાડી. નિદ્રાભંગથી દયામયી ધડફડ કરતી પથારીમાં બેઠી થઈ ગઈ.
ઉમાપ્રસાદે કહ્યું, “દયા, આટલી ઊંઘ ? ઊઠો, ચાલો.” દયા વિસ્મયપૂર્વક બોલી, “ક્યાં ?'
ક્યાં ? જવાના સમયે તે પૂછે છે ક્યાં ? ચલો, આજ રાતે નાવમાં બેસી આપણે પશ્ચિમમાં ચાલ્યાં જઈએ છીએ.'
દયાએ થોડી ક્ષણો નિઃશબ્દપણે વિચાર કર્યો. ઉમાપ્રસાદે કહ્યું, “ઊઠો, ઊઠો, માર્ગે પડીએ એટલે વિચાર કરજે. મેં બધું બરાબર ગોઠવી રાખ્યું છે. ચલો.. ચલો...”
આમ વાત કરી ઉમાપ્રસાદે પત્નીનો હાથ પકડ્યો. દયા એકદમ હાથ છોડાવી દઈ બોલી, “તમે હવે મને સ્ત્રી રૂપે સ્પર્શ ના કરો. હું દેવી છું કે હું તમારી પત્ની છું, તે વિશે હું હવે નિશ્ચયપૂર્વક . કંઈ કહી શકતી નથી.”
વાત સાંભળીને ઉમાપ્રસાદ હસી પડ્યો. પત્નીને ધીરેથી પકડી વહાલ કરવા જતો હતો, પણ દયામયી એકદમ જ તેની પાસેથી સરકી દૂર જઈ બેઠી. બોલી, “ના, ના, કદાચ, તમારું અ-કલ્યાણ થશે.”
આ વાતથી તો ઉમાપ્રસાદ પર જાણે વજનો ઘા થયો! તે બોલ્યો, “દયા, તું પણ પાગલ થઈ ગઈ છે?”
દયાએ જવાબ આપ્યો, “તો પછી આટલા બધા લોકોને રોગમાંથી આરામ કેવી રીતે મળ્યો ? તો પછી શું આખા દેશના લોકો પાગલ છે ?”
ઉમાપ્રસાદે બહુ સમજાવી, ઘણી વિનવણીઓ કરી, ઘણું રડ્યો, પણ દયામયીના મુખેથી કેવળ એક જ વાત નીકળે છે, “ના, ના, તમારું અકલ્યાણ થશે. કદાચને હું તમારી પત્ની નથી, કદાચ હું દેવી છું.”