________________
ખેમો દેદરાણી,
ઇતિહાસનાં પાનાં બોલે છે. ઈ. સ. ૧૨૯૮માં અલ્લાઉદ્દીન ખલજીએ ગુજરાત પર આક્રમણ કર્યું ત્યારે ગુજરાતમાં વાઘેલા સોલંકીવંશનો છેલ્લો રાજા કર્ણદેવ રાજ્ય કરતો હતો. ધસમસતા પૂરની જેમ પ્રસરેલા સુલતાનના સૈન્ય ગુજરાતને જીતી લીધું. કર્ણદેવ જીવ બચાવીને નાસી છૂટ્યો. આ વિજય પછી અલ્લાઉદ્દીન ખલજીએ તેના સાળા અલ્ફખાનને ગુજરાતના નાઝિમ (સૂબા) તરીકે નીમતાં, ગુર્જર રજપૂતોની રાજ્યસત્તાનો અસ્ત થયો અને મુસ્લિમ સત્તાનો ઉદય થયો. મુસલમાન શાસકોમાં અમદાવાદ વસાવનાર અહમદશાહે ગુજરાતમાં સલ્તનતનો પાયો નાખ્યો.
પંદરમી સદીના અંતકાળની આ વાત છે. અહમદશાહ પછીના સુલતાનોમાં મહમૂદશાહ બેગડો સૌથી મહાન સુલતાન ગણાય છે. તે એક બહાદુર લડવૈયો અને પ્રખર વિજેતા. હતો. ન્યાયપ્રિયતા, યુદ્ધકૌશલ્ય, વિવેકબુદ્ધિ, હિંમત, પ્રજાવત્સલતા જેવા ગુણોને લઈને પ્રજાપ્રિય થયો અને દઢ મનોબળને કારણે વિજયની વરમાળા એના ગળામાં આવીને પડવા માંડી. નાની નાની જીતોથી એને સંતોષ નહોતો. આથી મહત્ત્વાકાંક્ષી સુલતાને સોરઠી સિંહ રા'માંડલિકને મહાત કરીને જૂનાણા(જૂનાગઢ)નો ગઢ જીતી લીધો.
એ કાળે મધ્ય ગુજરાતમાં ચાંપાનેરની જાહોજલાલી ઇન્દ્રને પણ ઈર્ષા આવે એવી હતી. નગરની સોહામણી શેરીઓમાં સમૃદ્ધિની છોળો ઊડતી. વૈભવી નગરના રહીશો ચંદનકાષ્ઠનાં મકાનો બાંધતા. એ સર્વ સંપત્તિનું રક્ષણ કરતો પાવા(પાવાગઢ)નો મજબૂત ગઢ ગૌરવશાળી યોદ્ધાની માફક અડીખમ ઊભો હતો. ત્યાં જયસિંહદેવ પતાઈ રાવળની આણ વરતાતી. “મિરાતે સિકંદરી' ગ્રંથના કર્તા કહે છે કે મહમૂદશાહે
જોરાવરસિંહ જાદવ
