________________
( ૧૦૮ )
અન્તિમ સાધના
આલેણ જેમાં લેવાઈ હાય, પ્રતિક્રમણ થયું હોય તે ૫ ડિતભરણ. આલોયણા ન લીધી હોય, શલ્ય બાકી રહ્યાં હય, પાપનાં પ્રતિક્રમણ ન થયાં હોય તે બાલમરણ. દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રની આરાધનાપૂર્વક જે મરણ થાય તે પંડિતમા, તેથી વિપરીત બાલમશુ તીથ કદિને પ્રણામપૂર્વક, જિનવચન વર્ણન શું કરીએ ? પંડિતમરણથી સ્વર્ગ કે એક્ષ મળે છે. બાળમરણથી આ શાશ્વત સંસાર મળે છે. આટલું જાણી-સૂમજીને હે આત્મા! સુખની પ્રાર્થના કરતો હોય તે અરિહંતાદિકને સંભારતે બાલમરાણ ત્યાગ કરી પંડિતમરણ અંગીકાર કર, ઈષ્ટને વિગ મેટું દુ:ખ છે. અનિષ્ટસંપત્તિ, અનિષ્ટવચન એ દુ:ખે છે. એ યાદ કરતે હવે પંડિતમરણથી દેહ છોડ. નારકીમાં છેદન ભેદન, તાડન, પરસ્પર ઘાત કરવા વગેરે એ દુ:ખનું સ્મરે કરી હવે પંડિતમરણ અંગીકાર કર, તિર્યંચગતિમાં ભાર વહન કરવાને, દોરડાથી બંધાવું, મત્સ્યગાગલ ન્યાયે એક બીજાનું ભક્ષણ કરવું, વાહનમાં જોડાવું, ભૂખ, તરસ, ટાઢ, તાપ, વરસાદ હવે, આર ભોંકાવી, ચાબુકના માર, પણુના માર, સૂકપણું. રાગ, પરાધીનતા, ત્રાસ, ભય વગેરે દુઓથી ભરપૂર તિયચગતિનાં દુ:ખને યાદ કરતો હવે પંડિત મરણને સ્વીકાર. મનુષ્યગતિમાં જન્મ લે, વૃદ્ધાવસ્થા ભેગવવી, પગથી હેરાન થવું, મરણ પણ શારીરિક, માનસિક, આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિનાં અનેક દુ:ખથી ભરપૂર તે આ માનવભવ સમજી હવે પંડિતમરણથી પ્રયાણ કર. હે જીવ! આ સંસારમાં તે જે દેખ્યું, અનુભવ્યું કે સાંભળ્યું હોય તેવા બાલમરણ ઘણાં કર્યા, હવે પંડિત રણને સ્વીકાર કહ્યું છે કે
એક જ પંડિતમરણ સેકડા જન્મોને છેદે છે. તે મરણથી
