Page Text
________________
પ્રથમ પ્રકાશ
વસ્તુઓનો સમાસ આ બેની અંદર થઈ શકે છે. જીવ, અજીવ, આશ્રવ, સંવર, ધ, નિર્જરા અને મોક્ષ આ સાત તો પણ કહેવાય છે, અથવા પુણ્ય પાપને આશ્રવમાં સમાવેશ ન કરતાં જુદાં ગણવામાં આવે તે નવ તો કહી શકાય છે. જીવ કહો કે આત્મા કહે તે પર્યાયવાચક આત્માનું જ નામ છે. બે પ્રકારના કહી શકાય છે. એક સસારના અને બીજા મોક્ષના કર્મોથી સર્વદા છુટા થએલા જીવેને મોક્ષના જી કહે છે, અને આઠ કર્મોથી ઘેરાએલા અને તેથી જ નાના પ્રકારના શરીરને ધારણ કરનારા જીને સંસારી જીવો કહેવામાં આવે છે.
સ સારી જીના બે વિભાગે છે. એક ત્રસ અને બીજા સ્થાનવર. ત્રાસ પામે, તડકેથી છીયે આવે, છાંયાથી તડકે જાય, સુખ દુઃખાદિને જેને પ્રગટ અનુભવ થાય, તે ત્રસ જીવે તેઓના બે
દ્રિીય ત્રણ ઈદ્રિય ચાર ઈદ્રિય અને પંચેન્દ્રિય એવા ભેદ ઈદ્રિયના ભેદથી થઈ શકે છે. જેને બે ઈદ્વિઓ શરીર અને જીભ હોય તે બે ઇન્દ્રિય કહેવાય છે. શરીર જીભ અને નાસિકા આ ત્રણ ઈદ્વિઓ હોય તે ત્રણ ઇદ્રિય કહેવાય છે. શરીર, જીભ, નાસિકા અને નેત્ર હોય તે ચરેદ્રિય કહેવાય છે. અને શરીર, જીભ, નાસિકા, નેત્ર તથા કાન હોય તે પચેદ્રિય કહેવાય છે. તેઓનાં ઉદાહરણે અનુક્રમે બતાવે છે. શખ, કડા, પુરા, જળ, અળશીઆ વિગેરે બેઈદ્રિય જીવે , માડ, ઉહી, ધાનના કીડા, વિષ્ટાના કીડા અને મકડા વિગેરે તે દ્રિયજીવે. પતંગીઆ, માખી, ભમરા, ડાસ, વીછી, તીડ વિગેરે ચારેંદ્રિય જી, જળમાં ચાલનાર માછલા વિગેરે, પૃથ્વી ઉપર ચાલનાર બે પગ અને ચાર પગવાળા જનાવરે, પેટે ચાલનાર સર્પાદિ, હાથે ચાલનાર નળીઆ પ્રમુખ આકાશમાં ઉડનાર સર્વ જાતના પખીએ, મનુષ્ય, દે, અને નાથ્વી (નરકના જીવે) આ સર્વે પાચ ઈદ્રિયવાળા કહેવાય છે. બે ઇન્દ્રિયથી પાંચ ઈદ્રિય સુધીના જ ત્રસ કહેવાય છે. - - સ્થાવર–પૃથ્વીની અંદર જીવ છે, પાણીની અંદર આવે છે,
અગ્નિમાં જીવ છે, વાયરામાં જીવ છે, ને વનસ્પતિમાં જીવ છે. - આ પાંચ જાતના છે. સ્થાવર કહેવાય છે. તેઓ સ્વભાવથી
| SR No. | 011634 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kesharvijay |
| Publisher | Vijaykamal Keshar Granthmala Khambhat |
| Publication Year | 1924 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |