Page Text
________________
૩ર૪
દશમ પ્રકાશ,
या संपदाहतो या च विपदा नारकात्मनः ॥ एकानपत्रता नत्र पुण्यापुण्यस्य कर्मणः ॥ १३ ॥
તે વિચાર આ પ્રમાણે કરવાને છે કે, જે (ઉચામાં ઉંચી) સંપદા અરિહતની અને (નીચામાં નીચી) વિપદ નારકિના જીવની, તે બેઉ સ્થળે પુણ્ય કર્મનું અને પાપ કર્મનું એક છત્ર રાજ્ય છે. અર્થાત્ પુણ્ય પાપની પ્રબળતા તેજ સુખ દુઃખનું કારણ છે. ૧૩.
વિવેચન–વિપાક એટલે શુભાશુભ કર્મોનું ફળ. આ ફળદ્રવ્ય ક્ષેત્રાદિ સામગ્રી અનુસાર અનેક પ્રકારે અનુભવાય છે. સ્વાદિષ્ટ ખાદ્યાદિને ભેગ, પુષ્પમાલા, ચંદન, દુકુલ અને આગના પ્રમુખને ઉપભેગ, એ દ્રવ્યોને ગોપગ શુભ છે, તથા સ, શસ્ત્ર, અગ્નિ અને વિષાદિ દ્રવ્યને અનુભવ તે અશુભ છે. સાધમોદિ વિમાન, ઉપવન અને પુષ્પ, ફલાદથી ભરપુર આરામાદિ ક્ષેત્રોનો અનુભવ શુભ છે. અને મશાન, જંગલ, શૂન્ય અરણ્ય એ આદિ ક્ષેત્રોને અનુભવ અશુભ છે. ઘણું ઉષ્ણુ અને ઘણું શીત નહિ તેવા, વસંતઋતુ પ્રમુખકાળનો અનુભવ શુભ છે. તથા ગ્રીમ અને હેમંતાદિ ઋતુ કે જેમાં ઘણે તાપ અને ઘણું ટાઢ પડે છે તે કાળમાં ચાલવું તે અશુભ છે. મનની નિમળતા. આધિ, વ્યાધિ આદિ દુખવજીત અને સંતેષાદિ ભાવોએ સહિત વર્તન, તે શુભભાવ જાણુ. અને કોપ, અહકાર. તથા રદ્ર ધ્યાનાદિકનો અનુભવ તે અશુભ ભાવ જાણવો. ઉત્તમ દેવપણુ, કર્મભૂમિનું મનુષ્યપણું, એ શુભ જાણવું. ભિલ્લાદિ મ્લેચ્છ જાતિમાં મનુષ્યજન્મ, તિર્યંચ અને નારકિ પ્રમુખ અશુભ ભાવે જાણવા દ્રવ્ય ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ અને ભવને આશ્રયને કર્મોના ક્ષેપશમ, ઉપશમ, કે ક્ષય થાય છે. આ પ્રમાણે દ્રવ્યાદિ સામગ્રીના વેગે પ્રાણિઓને કર્મો પિતપોતાનાં ફળ આપે છે. અર્થાત જીવે પોતપોતાના કરેલ કર્મોને અનુભવ કરે છે. તે કર્મો આઠ પ્રકારનાં છે. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણય. વેદનીય, મેહનીય, આયુષ્ય નામ, ગોત્ર અને અતરાય. જેમ વસ્ત્રાદિના પાટા વડે નેત્ર અવરાઈ શકે છે, તેમ સર્વજ્ઞ સદશ જીવનું જ્ઞાન, જ્ઞાનાવરણીય કર્મરૂપ પાટાથી દબાઈ જાય છે.
મતિ. શ્રુત, અવધિ, મન:પર્યવ અને કેવળ, આ પાંચ જ્ઞાને * જેનાથી અવરાય છે તેને જ્ઞાનાવરણીય કર્મ કહે છે. -
| SR No. | 011634 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kesharvijay |
| Publisher | Vijaykamal Keshar Granthmala Khambhat |
| Publication Year | 1924 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |