Page Text
________________
પષ્ટ પ્રકાશ
મનની અશાન્તિને એક પચમાંશ છવાઈ જઈ કેટલીક અપૂર્વ શાન્તિ અનુભવાશે.
આ પ્રકારે બહારથી આવતા મધુર સ્વરવાળા શબ્દ કે કાર ઉચ્ચારવાળા શબ્દ તરફ-કન્દ્રિય તરફ જતું મન અટકવાથી તે શાન્ત થશે. પ્રશાન્ત કરવાને કે લોકમાં લખેલ નિશ્ચલ મન કરવાને એવા શબ્દોથી વધી અંતરમાં આવતા વિચારને પણ ઉપર પ્રમાણે અટકાવવા જોઈએ.
૨. રૂ૫ નામના વિષયમાંથી ચક્ષઈન્દ્રિય અને મનને આકર્ષવાને ઉપાય. કોઈ વિષય સુરૂપ કે સુંદર હોય છે, કોઈ કુરૂપ કે બાળ હોય છે. આ મને જ્ઞ અને અળખામણું રૂપ તરફ ચક્ષુઈદ્રિયને દૂર કરવાને ચક્ષુઓને પ્રત્યાહાર કરતી વખતે બંધ કરવી, એટલે બહા૨નાં તમામ પદાર્થ દેખાતા બંધ થશે. આટલું કર્યાંથી બહારના દશ્ય પદાર્થમાં ભટક્તી આખ અટકી, એટલું જ નહિ પણું મન પણ કેટલેક અંશે અટકશે, પરંતુ અતરમાં, જે પદાર્થ આંખ ઉઘાડી હોય ત્યારે દેખાય, એવા પદાર્થો સબધી જ્યાં સુધી વિચાર આવે ત્યાંસુધી મન નિશ્ચલ નહીં થાય અને એ મન નિશ્ચલ નહી થાય ત્યાસુધી તે ધર્મ ધ્યાનને માટે યોગ્ય પણ નહિ થયું, માટે આંખ મી ચા પછી દશ્ય પદાર્થ સબધી વિચાર આવે તે પણ દૂર કરવાને હુકમ કરવો તે છતા તેવા વિચારે આવે તો પુનઃ પુનઃપ્રચત્ન કર. એમ અત્યંત શાંત થવાથી મનને નિશ્ચલ કરી શકાશે.
૩. ગંધ નામના વિષયમાંથી ધ્રાણેદ્રિય અને મનને ખેંચી લેવાને ઉપાય.
ગંધ પણ બે પ્રકારના છે. સુરભિ અને દુરભિ, અથવા સુગંધ અને દુધ - જેમ કાનને પુમડાથી અને આંખને પોપચાથી બંધ કરી બહારના શબ્દ અને રૂપને અટકાવાય છે, તેમ નાકને સુગંધ દુર્ગધથી અટકાવવુ મૂશ્કેલ છે. માટે પ્રત્યાહાર કરતી વેળા કઈ એવું સ્થાન પસંદ કરવું કે જ્યાં વિશેષ કરી સુગધ, દુધ ન આવે. આમ કરવાથી નાસિકા ઈદ્રિય તરફ મન જતું અટકશે. પરંતુ ધર્મ ધ્યાન
ગ્ય એવું નિશ્ચલ મન કરવાને માટે સુગંધી દુધી પદાર્થના વિચારેને પણ ઉપર પ્રમાણે અટકાવવા, એજ પ્રશાંત બુદ્ધિવાળા શિન્સનું કાર્ય છે
| SR No. | 011634 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kesharvijay |
| Publisher | Vijaykamal Keshar Granthmala Khambhat |
| Publication Year | 1924 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |