________________
ત્રણે નાડીઓમાં વાયુસંચારનું સામાન્ય ફળ કહે છે, ર૪૭ સૂર્યનું સ્થાન છે. બેઉની મધ્યમાં રહેલી નાડીને સુષુમણું કહે છે ને તેમાં શિવ સ્થાન છે (મક્ષ સ્થાન છે.) ૬૧. ત્રણે નાડીઓમાં વાયુસંચારનું સામાન્ય ફળ કહે છે.
इडा च पिंगला चैव सुषुम्णा चेति नाडिकाः । शशिसूर्यशिवस्थानं वामदक्षिणमध्यगाः ॥ ११ ॥ पीयूषमिव वर्षन्ती सर्वगात्रेषु सर्वदा।। वामामृतमया नाडी सम्मताभीष्टसूचिका ।। ६२ ॥ वहन्त्यनिष्टशंसित्री संहंत्री दक्षिणा पुनः ।
सुषुम्णा तु भवेत्सिद्धिनिर्वाणफलकारणम् ॥१३॥ શરીરના સર્વ ભાગમાં નિરતર જાણે અમૃત વરસાવતી હોય, તેમ અભીષ્ટ (મનેઈચ્છિત) કાર્યને સૂચવવાવાળી ડાબી નાડિને અમૃતમય માનેલી છે. તેમજ વહન થતી જમણું નાડિ અનિષ્ટ સૂચન કરવાવાળી અને કાર્યને નાશ કરવાવાળી છે તથા સુષુમણા નાડી અણિમાદિ આઠ મહા સિદ્ધિઓ તથા મોક્ષ ફળના કારણરૂપ છે. ૬૨–૬૩ - વિવેચન–સુષુણ્ણા નાડિમાં મેક્ષનું સ્થાન છે, આઠ સિદ્ધિઓ અને મોક્ષનું કારણ છે, આ કહેવાનો આશય એ છે કે સુષમણી નાડિમાં ધ્યાન કરવાથી ઘણા થોડા વખતમાં એકાગ્રતા થવા પૂર્વક લાંબા વખત પર્યત તે ધ્યાનસ તતિ બની રહે છે અને તેથી થોડા વખતમાં વધારે કર્મોને ક્ષય કે નિર્જરા મેળવી શકાય છે, આ કારણથી તેમાં મોક્ષનું સ્થાન કહેલ છે તેમજ સુષુમણું નાડિમાં પવનની ઘણું મંદગતિ હોય છે તેથી મનપણુ ઘણું સહેલાઈથી સ્થિર થાય છે. મન તથા પવનની સ્થિરતા થતા સ યમ ઘણું સહેલાઈથી સાધી શકાય છે ધારણા, ધ્યાન અને સમાધિ એકજ સ્થળે કરવામાં આવે તેને સયમ કહે છે આ સયમ સિદ્ધિઓનું કારણ છે. માટે જ સુષષ્ણુ નાડિ મોક્ષનુ કે સિદ્ધિઓનું કારણ છે એમ કહેવામાં આવ્યુ છે.
આ લેકેમાં નાડિ વહનનું સામાન્ય ફળ બતાવવામાં આવ્યું છે, પણ તે નાડિને ઉદય કયારે હય, કેવી રીતે થયું હોય, ને
