________________
• પંચમ પ્રકાશ, મંડળમાંથી નીકળે છે ત્યારે તેને મૃત્યુ કહે છે, માટે તે બેઉનું ફળ જ્ઞાની પુરૂષે તેવુંજ કહે છે. ૫૮.
વિવેચન–તાત્પર્ય એવું છે કે જ્યારે વાયુ પૂરકરૂપે મંડળમાં પ્રવેશ કરે છે (નાસિકાની અંદર લેવાતે હાય) ત્યારે જે કઈ પ્રશ્ન કરે કે કાર્યને પ્રારભ કરે છે તે કાર્ય સિદ્ધ થાય છે અને જ્યારે રેચક રૂપે મડળમાથી બહાર નીકળે ત્યારે કે પ્રશ્ન અથવા પ્રા૨ભ કરે તે તે કાર્ય સિદ્ધ થતું નથી. ૫૮.
ઇડાનાડિને માગે પ્રવેશ કરતા વાયુનું શુભાશુભ અને
મધ્યમપણું બતાવે છે. पथदोरिंद्रवरुणौ विशंतो सर्वसिद्धिदौ ।
નિર્ધાનૌ વિરાન ર મધ્ય છે. ૧૨ / ચંદ્ર માગે (ડાબી નાસિકાને માગે) પ્રવેશ કરતા પુરંદર અને વરુણ વાયુ સર્વ સિદ્ધિને આપે છે અને સૂર્ય માર્ગો (જમણું નાસિકાને માર્ગ નીકળતા અથવા પ્રવેશ કરતા તે બેઉવાયુ મધ્યમ ફળ આપના છે.
વિવેચન–ડાબી બાજુના નસકેરાને ચંદ્ર યા ઈડાનાડિ કહે છે અને જમણી બાજુના નસકોરાને પિગલા યા સૂર્ય નાડિકહે છે. ડાબી નાડિમાં પુરદર અને વરૂણ વાયુ પ્રવેશ કરતા હોય એ અવસરે પ્રશ્ન યા કાર્યને પ્રારભ કરનારને તે કાર્યની સિદ્ધિ થાય છે અને તે વાયુ સૂર્ય નાડિમાંથી નિકળતે કે પ્રવેશ કરતે હોય ત્યારે પ્રશ્ન કરનારને યા કાર્ય પ્રારંભ કરનારને મધ્યમ ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે.
दक्षिणेन विनिर्यान्तौ विनाशायानिलानलौ। निसरन्तौ विशन्तौ च मध्यमावितरेण तु ॥ ६॥ જમણી નાસિકામાંથી નીકળતા પવન અને દહન વાયુ દરેકકાર્યના વિનાશને માટે થાય છે અને ડાબી નાસિકામાંથી નીકળતા કે પ્રવેશ કરતા તે વાયુ મધ્યમ ફળ આપે છે. ૬૦.
\ નાડીઓનાં લક્ષણ બતાવે છે. ડાબી બાજુએ રહેલી નાડીને ઈડાનાડિ કહે છે ને તેમાં ચંદ્રનું સ્થાન છે. જમણું બાજુએ રહેલી નાડીને પિંગલા કહે છે ને તેમાં
