________________
દયાનનું સ્વરૂપ,
સમત્વ આવ્યા પછી શું કરવું? समत्वमवलंब्याथ ध्यानं योगी समाश्रयेत् । विना समत्वमारब्धेध्याने स्वात्मा विडंब्यते ॥११२॥
સમત્વનું અવલંબન કરીને રોગીઓએ ધ્યાનનો આશ્રય કરવો (ધ્યાન કરવું). સમભાવ સિવાય ધ્યાનને પ્રારંભ કરવામાં આવે તે ધ્યાનમાં પ્રવેશ ન થતાં, આત્મા વિડંબના પામે છે. ૧૧૨.
मोक्षः कर्मक्षयादेव स चात्मज्ञानतो भवेत् । ध्यानसाध्यं मतं तच्च तद्धयानं हितमात्मनः ॥११॥
કર્મક્ષયથી જ મોક્ષ થાય છે, તે કર્મક્ષય આત્મજ્ઞાનથી થાય છે, તે આત્મજ્ઞાન ધ્યાનથી સાધ્ય થાય છે, માટે તે ધ્યાનજ આત્માને હિતકારી માનેલું છે. ૧૧૩.
नसाम्येन विना ध्यान न ध्यानेन विना च तत् । निष्कम्पंजायते तस्माद् द्वयमन्योऽन्यकारणम् ॥११॥
સામ્યતા સિવાય ધ્યાન હેતુ નથી અને ધ્યાન સિવાય નિષ્કપ (મજબુત) સામ્યતા આવતી નથી. માટે તે બેઉ આપસમાં (અન્યઅન્ય) હેતુરૂપ છે. ૧૧૪.
–––– ––––
ધ્યાનનું સ્વરૂપ, मुहूर्तातर्मनास्थैर्य ध्यानं छद्मस्थयोगिनाम् । धम्म शुलं च तद् द्वेधा योगरोधस्त्वयोगिनाम् ॥ ११५॥ એક આલંબનમા અતર્મુહૂર્ત પર્યત મનની સ્થિરતા તે છવસ્થ ગીઓનું ધ્યાન કહેવાય છે. તે ધર્મધ્યાન અને શુકલધ્યાન એમ બે પ્રકારનું છે. અને યોગના નિધિરૂપ ધ્યાન અયોગિઓને (ચાદમાં ગુણઠાણાવાળાને) હોય છે ૧૧૫.
मुहर्तात्परतचिता यद्वा ध्यानांतरं भवेत् । वह्वर्थसंक्रमे तु स्यादीर्घापि ध्यानसन्ततिः॥११६ ॥
એક મુહૂર્ત ધ્યાનમાં જવા પછી ધ્યાન સ બ ધી ચિંતા હોય, અથવા આલ મનના ભેદથી બીજું સ્થાનાંતર હાય (પણ એક સતત સિવાય એકજ આલ બનમાં વધારે વખંત ધ્યાતા રહી શક્તા નથી). એમ ઘણું અર્થમાં પ્રવેશ કરવાથી એટલે અંતર્મુહૂત રહી વળી
