________________
યુસના બીજો ભેદ
*
422 223
૧૫
વચનશક્તિ, યાયઅળ—શરીરશક્તિ, શ્વાસેાશ્વાસ અને આયુષ્ય
..
આખું.
તેમાંથી પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિ આ પાંચમાં રહેલા એકેદ્રિય જીવાને સ્પર્શેદ્રિય, કાયખળ, શ્વાસેાશ્વાસ અને આયુષ્ય એ ચાર પ્રાણુ હાય છે. એઇન્દ્રિય જીવાને રસઇન્દ્રિય અને વચનમળ સહિત છ પ્રાણ હોય છે. તેઈદ્રિય જીવાને પ્રાણુઇંદ્રિય સહિત સાત પ્રાણ હાય છે. ચારદ્રિય જીવાને ચક્ષુઈંદ્રિય સહિત આઠ પ્રાણ હોય છે. માતાપિતાના સંચાગ વિના *ઉત્પન્ન થયેલા સમૂમિ પંચેન્દ્રિય જીવાને કઈદ્રિય સહિત નવ પ્રાણુ હાય છે. અને ગર્ભજ પચેન્દ્રિય જનાવર, મનુષ્ય તથા ઉપપાતિક દેવ અને નારકીના જીવાને દશ પ્રાણ હાય છે. આ પ્રાણા તે આ દેહધારીનું કાઇ પણ જાતના દેહમાં રહેવારૂપ જીવિતવ્ય છે, અને પ્રાણારૂપ જીવિતવ્યના નાશ કરવા કે તેનાશ્રી જીવના વિયાગ કરાવવે અથવા તેને દુ:ખ આપવું તે હિસા છે. આ કહેવાથી જુએ કે આત્માના નાશ નથી થતા એ સિદ્ધ છે, તો પણ તેને ધારણ કરેલા પ્રાણાના નાશ થવાથી *(વિયેાગ થવાથી) આત્મા દુઃખાદિના અનુભવ કરે છે અને તેથીજ પ્રાણાના નાશને હિંસા માનવામાં આવી છે. એકેદ્રિયથી લઈ પચે દ્રિય પ ત કાઈ પણ જીવને મનથી, વચનથી કે શરીરથી મારવામાં, સરાવવામાં કે તેનું અનુમેાદન કરવામાં ન આવે ત્યારે તે પ્રથમ અહિંસાવ્રત કહેવાય છે. ૨૦
યમના ખીજો ભેદ.
-
प्रियं पथ्यं वचस्तथ्यं, सूनृनत्रतमुच्यते ।
॥
तत्तथ्यमपि नो तथ्य, मप्रियंचाहितंच यत् ॥ २१ ॥ બીજાને પ્રિય લાગે તેવું હિતકારી અને સત્ય વચન ખેલવું તે સત્ય નામનું મહાવ્રત કહેવાય છે. અપ્રિય અને અહિતકર વચન સત્ય હાય તા પણ તે સત્ય નથી. ( કેમ તે બીજાને ખેદનું અ પરિણામે અનર્થનું કારણ છે.)
