________________
३१८
(६) अकर्मवादिमतनिराकरणम्
"
,
यः पुनरदृष्टं कर्म नास्तीति मन्यते स च नास्तिकः प्रष्टव्यः - अयमदृष्टाभावः किम् अप्रत्यक्षत्वात्, विचाराक्षमत्वात् साधकाभावाद् वा मन्यसे १ अप्रत्यक्षत्वान्नादृष्टाभावः सिध्यति, यतस्तव यदप्रत्यक्षं तन्नास्तीति स्वीकारे त्वदीयपितामहादेरप्यभावः स्यात् तस्य त्वज्जन्मतः पूर्वमेवातीतत्वेन तवा प्रत्यक्षत्वात् । तथा च भवन्मते पितामहादेरतीत कालिकसत्ताया अभावेन भवतोऽपि सत्ता कथमुपपद्येत ? |
1
(६) अकर्मवादी के
आचाराङ्गसूत्रे
मत का निराकरण -
जो नास्तिक यह मानता है कि - अदृष्ट कर्म का सद्भाव नहीं है, उससे पूछना चाहिए कि- तुम अदृष्ट के अभाव को क्यों मानते हो ? प्रत्यक्ष न होने से, विचार को सहन न करने से अर्थात् विचारके योग्य नही होने से, या साधक प्रमाणों का अभाव होने से अदृष्ट का अभाव कहते हो ? प्रत्यक्ष न होने मात्र से अदृष्ट का अभाव तुम्हे प्रत्यक्ष नहीं दिखाई देता वह होता ही नहीं है,
सिद्ध नहीं हो सकता । जो ऐसा मान लिया जाय तो तुम्हारे पितामह आदि का भी अभाव हो जायगा । वह तुम्हारे जन्म से पहले ही गुजर चुके है, अतः तुम्हें प्रत्यक्ष दिखाई नहीं दे सकते । ऐसी अवस्था में तुम्हारे पितामह आदि की भूतकालीन सत्ता का अभाव होजाने के कारण तुम्हारी सत्ता भी खतरे में पड जायगी ।
(१) अर्भवाहीना भतनुं निराहरण
ने नास्तिष्ठ भेतुं माने छे :- दृष्टना सद्भाव (अस्तित्व) नथी, तेभने પૂછવું જોઈએ કે–તમે અદૃષ્ટના અભાવ શા માટે માના છે ? પ્રત્યક્ષ નહી હોવાથી, વિચારને સહન નહી કરવાથી અર્થાત્—વિચારવાયાગ્ય નહિ હાવાથી, અથવા સાધક પ્રમાણેાના અભાવ હાવાથી અદૃષ્ટના અભાવ કહેા છે?
પ્રત્યક્ષ નહી હૈાવા માત્રથી અષ્ટને અભાવ સિદ્ધ થઈ શકતા નથી, જે વસ્તુ તમને પ્રત્યક્ષ જોવામાં ન આવે તે વસ્તુ હાયજ નહી, એ પ્રમાણે જો માની લેશે તે તમારા પિતામહ (બાપને ખાપ) આદિને અભાવ થઈ જશે, કારણ કે તે તમારા જન્મતા પહેલાજ ગુજરી ગયા છે તેથી તમને તે પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવતા નથી, એવી અવસ્થામાં તમારા પિતામહ આદિની ભૂતકાલીન સત્તાને અભાવ થઈ જવાથી तभारी भत्ता भुतरामां (लयमां) पडी ४शे.
