________________
२५९
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. १ सु. ५. आत्मवादिप्र० सर्वव्यापित्वं तत् कादाचित्कमिति न तेन व्यभिचारः ।
आत्मा श्यामाकतण्डुलमात्रो न भवति, अङ्गुष्ठपर्वमात्रो वा न भवति, तावन्मात्रस्योपात्तशरीरव्यापित्वात्, तिले तैलवत् त्वक्पर्यन्तशरीरव्यापित्वेन चोपलभ्यमान गुणत्वात्, तस्मादुपात्तशरोरे त्वक्पर्यन्तशरीरव्यापीति सिद्धम् ।
(१०) अमूर्तत्वनिरूपणम् —
आत्मा अमूर्तः, इन्द्रियैरग्राह्यत्वात्, खड्गादिभिरच्छेद्यत्वात्, शूलादिभिरभेद्यत्वात्, रूपरहितत्वात्, अनाद्यमूर्तपरिणामत्वात्, नित्यत्वात् । कादाचित्क (कभी-कभी होनेवाला ) है, उस से व्यभिचार नही आता ।
आत्मा श्यामाक धान्यकण बराबर नहीं है, न अंगूठे के पर्व ( पोर) के बराबर ही है, इतना सा आत्मा एक साथ समस्त शरीर में व्यापक नहीं हो सकता, मगर आत्मा के गुण तो संपूर्ण शरीर में उपलब्ध होते है, जैसे तिलों में तेल सर्वत्र पाया जाता है, अत एव सिद्ध हुआ कि आत्मा प्राप्त शरीर में त्वचापर्यन्तव्यापी है ।
(१०) आत्मा का अमूर्त्तत्व
आत्मा अमूर्त है, क्योंकि वह इन्द्रियों के द्वारा ग्रहण नहीं किया जाता, वह खड्ग आदि से छेदा नहीं जा सकता, शूल आदि से भेदा नहीं जा सकता, वह अरूपी है, अनादि काल से अमूर्त परिणामवाला है और वह नित्य है ।
( उद्याशित थवावाणु ) छे, तेमां व्यलियार भावता नथी.
આત્મા શ્યામાક ધાન્યના કણુ ખરાખર નથી; તેમજ અંગૂઠાના પવ ( ર ) ખરાખર પણ નથી. એટલેા આત્મા એક સાથે સમસ્ત શરીરમાં વ્યાપક થઈ શકતા નથી, પરંતુ આત્માના ગુણુ તે સંપૂર્ણ શરીરમાં ઉપલબ્ધ થાય છે, જેમ તલમાં તેલ સત્ર હાય છે. એ કારણથી એ સિદ્ધ થયું કે આત્મા આ પ્રાપ્ત શરીરમાં ત્વચાચામડી સુધી વ્યાપી રહેલા છે.
(१०) आत्मानु अभूतत्व
આત્મા અમૃત્ત છે. કારણ કે તે ઇન્દ્રિયા દ્વારા મહેણુ કરી શકાતા નથી, ખડગ (તલવાર) આદિથી છેદી શકાતા નથી, શૂલ આદિથી ભેદી શકાતા નથી, અસ્પી છે, અનાદિ કાલથી અમૂત્ત પરિણામવાળે છે. અને તે નિત્ય છે,
