________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. १ सु. २. संज्ञावर्णनम्
१७१
परिग्रहदर्शनेन परिग्रह चिन्तनेन, परिग्रहसंग्रहेण च परिग्रहसंज्ञा जायते । बिल्वादिवनस्पतीनां स्वपत्रैः पुष्पफलाच्छादनदर्शनात् परिग्रहसंज्ञा विज्ञायते । (५) क्रोधसंज्ञा
(५) क्रोधमोहनीयोदयाद जीवस्य जात्यादिमदजनिता कर्तव्याकर्तव्यविवेकापहारिका स्वपराप्रीतिरूपप्रज्वलनात्मिका विभावपरिणतिः क्रोधसंज्ञा । (६) मानसंज्ञा
(६) मानमोहनीयोदयाद अंहकाररूपा आत्मनो विभावपरिणतिर्मानसंज्ञा । देवगुरुधर्मादीनां महतामनादरणादिना मानसंज्ञा विज्ञायते ।
सचित्त आदि बस्तुओं का परिग्रह देखने से, परिग्रह का विचार करने से, और परिग्रहका संग्रह करने से परिग्रहसंज्ञा उत्पन्न होती है । बिल्व (बेल) आदि वनस्पतियाँ अपने पत्तों से फूल फल वगेरह को ढँक लेती है, इस से उनमें परिग्रहसंज्ञा का होना प्रतीत
होता है ।
(५) क्रोधसंज्ञा -
क्रोधमोहनीय के उदय से जीव में जातिमद आदि से उत्पन्न, तथा कर्तव्य अकर्तव्य का विवेक नष्ट कर देने वाली स्वपर की अप्रीतिरूप, तथा जलनरूप आत्मा की विभाव परिणति क्रोधसंज्ञा कहलाती है ।
(६) मानसंज्ञा
मानमोहनीय के उदय से अहङ्काररूप आत्मा की विभावपरिणति मानसंज्ञा कहलाती है । देव गुरु धर्म आदि बडोंका अनादर आदि करने से
मानसंज्ञा मालूम होती है ।
કહેવાય છે. સચિત્ત આદિ વસ્તુઓને પરિગ્રહ દેખાવાથી, કરવાથી અને પરિગ્રહુના સંગ્રહ કરવાથી પરિગ્રહસ ́જ્ઞા ઉત્પન્ન
પરિગ્રહના વિચાર થાય છે. બિલ્વ
(जीसी) आदि वनस्पतियो पोतानां यांदृडाथी हुस- इस वगेरेने ढांडी हे छे, તેથી વનસ્પતિમાં પરિગ્રહસના દેખાય છે.
(4) श्रेधसंज्ञा
ક્રોધમાહનીય કર્મના ઉદયથી, જીવને જાતિમદ વગેરેથી ઉત્પન્ન, તથા કન્ય અકર્તવ્યના વિવેક નાશ કરવાવાળી સ્વ-પરની અપ્રીતિરૂપ તથા જલનરૂપ આત્માની વિભાવપરિણતિ તે ક્રોધસંજ્ઞા કહેવાય છે.
(१) भानसंज्ञा
માનમેાહનીય કના ઉડ્ડયથી અહંકારરૂપ આત્માની વિભાવપરિણતિ માનસ'જ્ઞા કહેવાય છે. દેવ, ગુરૂ, ધમ આદિ મેાટાઓના અનાદર વગેરે કરવાથી માનસ જ્ઞા માલુમ પડે છે.
