________________
आचारचिन्तामणि- टीका अवतरणां
प्रसज्येत, अपराधीनत्वात् परिणामानाम्, अतः परिणामाः प्रतिनियतकालभाविनः, तेषामनेकशक्तियुक्तमेकं कारणं कालाख्यमित्यवश्यमङ्गीकरणीयम् ।
दद
तास्ताश्च शक्तयः स्वस्वकार्यकरणाय कालविशेष एव प्रवर्तन्ते, न सर्वदा, तादृशस्वभाववत्त्वात् । यथा—अङ्कुररूपेण परिणतस्य वनस्पतेर्मूल- काण्ड -- पत्र-स्कन्ध-शाखा-विटप-पुष्प-फलरूपाः परिणामा न युगपद् भवन्ति । आसीदङ्कुरः, संप्रति स्कन्धवान्, ऐषमः पुष्पिष्यति' इति व्यवहारात् । यथा वा पुरुषस्य बालकुमार-युव-मध्यमाद्यवस्थारूपाः, नव-पुराण प्रनष्टरूपाश्च परिणामा न युगपद् भवन्ति,
कार्य की उत्पत्ति का प्रसङ्ग उपस्थित होगा, क्योकि परिणाम किसी कारण पर निर्भर तो होंगे नहीं, विना कारण ही होगे, लेकिन ऐसा नहीं होता, परिणाम नियत समय पर ही होते है, अतः अनेक शक्तियों से युक्त एक काल नामक कारण अङ्गीकार करना चाहिए । वह अनेक शक्तियाँ अपना अपना कार्य करने के लिये किसी विशेष काल में ही उद्यत होती है, सर्वदा नहीं, क्योंकि उन का स्वभाव ही ऐसा है, जैसे कि - अङ्कुररूप से परिणत वनस्पति का मूल, काण्ड, त्वचा, पत्र, स्कन्ध, शाखा, विटप, पुष्प और फल रूप परिणमन एक साथ नहीं होते है । पहले अंकुर था, अब स्कन्धवाला हो गया, कुछ दिनों के बाद वह फूलेगा, इस प्रकार का लोकव्यवहार प्रसिद्ध ही है । अथवा - जैसे पुरुष के बाल, कुमार, युवा, मध्यम आदि अवस्था, तथा
કાની ઉત્પત્તિના પ્રસ`ગ ઉપસ્થિત થશે. કેમકે પરિણામ કાઇ પર નિર્ભર રહેશે નહિ, વિના કારણે જ થશે, પરન્તુ એવી રીતે હાય નહિ પરિણામ નિયત સમય પર જ હાય છે, એટલા માટે અનેક શક્તિએથી યુક્ત એક કાલ નામનુ કારણુ અંગીકાર કરવુ જોઇએ.
તે અનેક શક્તિએ પેાત-પાતાનું કાર્ય કરવા માટે કોઈ વિશેષ કાલમાં જ ઉદ્યત–પ્રકાશિત થાય છે. સદા થતી નથી, કેમકે તેના સ્વભાવ જ એવા છે, नेम—अङ्कु२३५थी परिणत वनस्पतिनुं भूण, अंड-अतणी, छात्र, यंत्र, २४६, शाखा, विटय-डाणी, पुण्य, इज-रूप परिणमन थे साथै थतां नथी. प्रथम अंकुर હતુ, પછી સ્ક ંધવાળું થયું, અને કેટલાક દિવસા પછી તે ફૂલશે, એ પ્રમાણે લેાકવ્યવહાર પણ પ્રસિદ્ધ જ છે. અથવા જેવી રીતે પુરુષને માહ્ય, કુમાર, યુવા, મધ્યમ આદિ અવસ્થા, તથા નવાપણું અને જુનાપણું અને પ્રનષ્ટનાશરૂપ પરિણમન એક સાથે થતુ' નથી, એટલા માટે સમસ્ત પરિણામેાનુ` નિયામક નિમિત્ત
