________________
ભાગાકારની ટૂંકી અને સહેલી રીતો ભાગી શકાય એવી હોય તે આ રીત જરૂર અજમાવવી. જેમકે–૩૬૪ ને ૩૩ વડે ભાગવા છે, તે
૩૬૪ - ૭ = પર X ૨ = ૧૦૪. ૪૩૪ - ૩૩ તો ૪૩૪ - ૭ = ૬૨ ૪ ૨ = ૧૨૪. ૯-ભાજ્ય–ભાજકને અરધા કરવાની રીત
ભાગાકારની સરલતા ખાતર ભાજ્ય–ભાજકને બમણું કરવાની રીત જોઈ ગયા. હવે ભાગાકારને સરલ બનાવવા માટે તેનાથી ઉલટી એટલે ભાજ્ય-ભાજને અરધા કરવાની રીત જોઈએ.
૧૧૨ ને ૧૪ વડે ભાગવાના હોય તેના કરતાં પદ ને ૭ વડે ભાગવાનું કામ સરલ કે નહિ ? ૫૬ – ૭ = ૮. તે જ રીતે ૧૨ ને ૨૪ વડે ભાગવા કરતાં ૬ ને ૧૨ વડે ભાગવાનું કામ સરલ કે નહિ ? ૯૬ – ૧૨ = ૮. વળી ૯૬ ને ૧ર વડે ભાગીએ તેના કરતાં ૪૮ ને ૬ વડે ભાગવાનું હોય છે તેથી પણ સરલ પડે. ૪૮- ૬ = ૮. અને ૨૪ ને ૩ વડે ભાગવાના હોય તો તેને જવાબ આપતાં જરાય વિલંબ થાય નહિ. ૨૪ – ૩ = ૮. એટલે અરધાન અરધા અને તેના પણ અરધા થતા હોય ત્યાં સુધી કરતા જવું અને છેવટે જે સંખ્યા આવે તેને ભાગાકાર કરે, એ વધારે સગવડભરેલું છે.
૧૨૬૭૨ ને ૬૪ વડે ભાગવા હોય તે તમે કાગળપિનસીલની સહાય લીધા વિના માત્ર મૌખિક ગણતરીથી ભાગી શકે ખરા? ઘણું શેડા જણ આવી હિંમત કરશે.
૧૧
