________________
(૧૪) વિસરી જવાની ટેવ થાય, એમ ચાર પ્રકારને આ ઘોર * અપસ્માર રેગ જાણે. તેમાં બ્રહ્મરંધ્ર પર્યત ભ્રમણ કરનાર વાયું છે, તેનું મુખ્ય સ્થાન હૃદયનો પ્રદેશ છે. તથા “ પત્તિ અક્ષિ (આંખ) ને રેગ બે પ્રકારે છે, પ્રથમને ગર્ભમાંજ રોગ થાય, અને બીજે જમ્યા પછી થાય છે, તેમાં ગર્ભ વાળાને દૃષ્ટિને ભાગ અપૂર્ણ હોય છે, તેને તેજ (પ્રકાશ) જન્મથી આંધળે બનાવે. તે જ પ્રમાણે, એક આંખમાંથી તેજ જતાં કાણે બનાવે છે. તે જ પ્રમાણે રક્તપણામાં જતા, રક્તતા– લાલાશ આંખમાં વધારે હોય.) પિત્તપણામાં જતાં, પિંગાક્ષ (પીળી આંખવાળા) અને લેબપણાને પામતાં શુકલાક્ષ (ધોળી આંખવાળા) બને છે, વાતને પામતાં વિકૃત આંખવાળે બને છે, અને જગ્યા પછી જે રોગ થાય તે વાત વિગેરથી અભિષંદ-(આંખમાંથી પાણી ઝરવું) થાય છે. કહ્યું છે કે – वातापित्तात् कफाद्रता, दभिष्यन्द चतुर्वियः भायेण जायते घोरः सर्व नेत्रामयाकरः ॥ १ ॥
વાત, પિત્ત, કફ, અને રકત-( લેહી.) એ ચારથી અભિવંદ ચાર પ્રકારે પાણીનું કરવું થાય છે, અને પ્રાચે-- કરીને તેથી જ આંખના બધા રંગને ઘેર આકર (સમૂહ) થાય છે તથા વિઘાને જક્યતા-(ચરબીનું વધવું; અને લોહીનું પાણીનું થવું.) તેથી શરીરના બધા અવયનું
