________________
૧૫૪
મંત્રવિજ્ઞાન દહીં, ઘી, મધ, પાણી, તથા સાકર એકત્ર કરીને બનાવેલ વસ્તુવિશેષ, (૭) મુખપ્રક્ષાલન કરવા માટેનું પાણી, (૮) સ્નાન માટેનું પાણી, (૯) વસ, (૧૦) ભૂષણ, (૧૧) ગધ, (૧૨) પુષ, (૧૩) ધૂપ, (૧) દીપ, (૧૫) નૈવેદ્ય અને (૧૬) વદના એ દેવાર્ચન અંગે સળ ઉપચાર છે.
દશ ઉપચારની ગણના નીચે મુજબ થાય છે? पाद्यमध्यमाचमनं मधुपर्काचमौ तथा ।
गन्धादिपञ्चकं चैतं उपचारा दश स्मृताः ॥
(૧) પાદ્ય, (૨) અર્થ, (૩) આચમન, (૪) મધુપર્ક (૫) મુખપ્રક્ષાલન માટેનું પાણી તથા ગાદિપંચક એટલે (૬) ગંધ, (૭) પુષ્પ, (૮) ધૂપ, ૯) દીપ અને (૧૦) નૈવેદ્ય,
પંપચારની ગણના નીચે મુજબ થાય છે? गन्धदीपे पुष्पधूपो नैवेद्यं चापि कालिके। पञ्चोपचारा: कथिता देवतायाः प्रपूजने ॥
હે કાલિકા! દેવતાના પૂજનમાં (૧) ગંધ, (૨) દીપ, (૩) પુષ્પ, (૪) ધૂપ અને (૫) નૈવેદ્ય એ પાંચ ઉપચાર કહેલા છે”,
શ્રી ભૈરવપદ્માવતીકલપમાં પપચારની ગણના જુદી રીતે કરવામાં આવી છે. જેમ કે
आह्वानं स्थापनं देव्याः सन्निधिकरणं तथा। - પૂળાં વિસર્ગને પાયા: વીવારનું છે
