________________
૧૫
અને છે. વ્યાધિગ્રસ્ત મનુષ્યા ધણાખરા રાગામાંથી મુક્ત થઈ શકે છે,. એ એક સાખીત થઇ ચૂકેલી હકીકત છે. ઘણાખરાં રાગ્ય શરીરની અંદરની ક્રિયાઓમાં અવ્યવસ્થાને કારણે જ થતા હેાય છે અને એવી. અવ્યવસ્થાનાં મૂળ તપાસવા જતાં જણાય છે કે એમની અ ંતસ્ત્રાવી ગ્રંથીઓમાં ખામીએ! હાય છે. જો માનવીનું મન પ્રસન્ન રહી શકે તા જ આવી અંતસ્ત્રાવી ગ્રંથીઓ પેાતાની કામગીરી ખરાબર ભુજાવી શકે છે. પ્રસન્ન રહેતા માનવીને ભાગ્યેજ કોઈ રાગ થાય છે. આવી ચિત્તની પ્રસન્નતા મત્રસાધના દ્વારા પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. આમ છતાંય કેટલાક રાગો એવા પણ છે કે જેમને આયુવેદમાં અસાધ્ય ગણાવવામાં આવ્યા છે. આવા અસાધ્ય રોગથી પીડાતા માનવીઓને પણ મત્રસાધના શાન્તિ અને પ્રસન્નતા અર્પાણ કરી શકે છે, પરંતુ મંત્રદ્રારા તમામ રાગા મટી શકે છે એવા કાર્યના દાવા હાય તા તે માગ દાવે! જ છે અને એ સફળ થાય તેને માટે માત્ર ભાવિમાં રાહ જ જોવાની. રહે છે. આગળ અપારદર્શક પ્રવાહી આવી જવાથી કોઈ માનવી અંધ બન્યા હાય, તે મત્રસાધના દ્વારા શારીરિક ક્રિયાઓને ફેરફાર થવાથી દેખતા બની શકે. આવી જ રીતે સાંધા લાઈ જવાથી કોઈ માનવી લગડો ચાલતા હાય, તે પણ મંત્રસાધના દ્વારા ફ્રી. ચાલતા થઇ શકે, પણ જેની આંખમાં ડાળા જ ન હેાય અથવા જેને પગ કપાઈ ગયા હૈાય, તેમને અનુક્રમે આંખમાં ડાળે! આવી જાય કે પગ આખા થઈ જાય, એવી આશા રાખી શકાય નહીં.
સામાન્ય મનુષ્યા માટે મૃત્યુ પામેલા મનુષ્યના મરણુને ઓળખવાનુ સહેલું નથી, કારણ કે શ્વાસ બંધ થયા પછી પણ થાડાક સમય. આદ ચાલુ થાય એમ પણ બને છે. ઘણી વાર બેભાન અવસ્થામાં શ્વાસ અને હૃદ્યના ધબકારા એટલા ધીમા થઇ ગયા હોય છે કે સામાન્ય. માનવી તે પારખી ન શકે. આવા માનવી પણ એમના પર પાણી છંટાતાં કે ધૂપદીપ થતાં ભાનમાં આવી જાય છે. આ ઉપરાંત આવી.
